Kadın nüfusu yok saymak

1996-2001yılları arasında şeriatın en katı formuyla ülkeyi yöneten Taliban, Ağustos 2021’de ABD’nin çekilmesi üzerine kontrolü yeniden sağladığında bu kez daha ılımlı bir yönetim benimseyeceği beklentisi oluşmuştu. Ancak öyle olmadı.

ÖNCE MÜZİK SUSTU

ÖNCE müzik okulları kapandı. Sonra sıra kız öğrencilere geldi. İlkokula gitmelerine izin verildi. Ancak ortaokula gitmeleri yasaktı. Tuhaf bir şekilde ise üniversiteye devam etmelerine izin verildi. Ama bu kez sınıfları çarşafla bölüp kadın-erkek ayrı oturulması şartı getirdiler. Kimi yerlerde ise kız öğrenciler, sadece kadın öğretmenlerden ders alabildi.

KATI UYGULAMA EMRİ

SONRA geçen ay Taliban lideri Hibetullah Ahundzade’nin şeriat kurallarının daha sıkı uygulanmasını istediği haberleri çıktı. Derken Afganistan’dan halka açık ilk idam, uzuv kesme gibi infazlara dair haberler gelmeye başladı.

İşte kadınlara yönelik üniversite yasağı ve sivil toplum örgütlerinde çalışma yasağı da bu sertleşme kararını izledi.

Eğitimde kadın-erkek ayrımının uygulanamadığı, kılık kıyafet şartlarına uyulmadığı, müfredatta İslam’a aykırı unsurlar yer aldığı gibi bahaneleri öne sürdüler.

EVLERE KAPANDILAR

AFGANİSTAN savaşlarda binlerce erkek vatandaşını kaybetmiş bir ülke.

Son dönemde de binlerce Afgan genç erkeğin göç ettiği gerçeğini bir kenara bırakırsak ülke nüfusunun yarısının kadın olduğunu varsayabiliriz.

Şimdi bir ülkenin yarısı, belki de yarıdan fazlası neredeyse yok sayılıyor.

Okula gitmeleri yasak. Parklara çıkmaları yasak. STK’larda çalışmaları yasak. Ancak Taliban’ın izin verdiği kadar nefes alıp Taliban’ın izin verdiği kadar nefes verebilirler. Kadınlar böylesine sıkboğaz edilmiş durumdalar.

KADINLAR İŞSİZ KALDI

İŞTE tüm bu sıkışıklığa şimdi bir de Taliban’ın kadınlara getirdiği STK’larda çalışma yasağı var. Yasağın iki boyutu var. Öncelikle STK’larda çalışan kadınların önemli bir kısmı evin tek geçim kaynağı.

Bu insanların işlerini kaybetmeleri işsizler ve muhtaçlar ordusunun daha da artacağı anlamına geliyor. Ülke nüfusunun yaklaşık yarısının (20 milyondan fazla) gıdaya ulaşmada zorluk yaşadığı biliniyor.

Ayrıca Afganistan muhafazakâr bir ülke. Kadınlara ve çocuklara insani yardımı kadınlar aracılığıyla ulaştırmak daha kolay bir yol. İşte bu nedenle birçok önde gelen uluslararası STK, Taliban’a kararını gözden geçirmesi için Afganistan’da faaliyetlerini askıya aldı. 18 binden fazla STK çalışanı kadın da Taliban’dan gelecek kararı bekliyor.

İRAN’DAKİ GÖSTERİLER

BİRLEŞMİŞ Milletler Güvenlik Konseyi ve G-7 ülkeleri yasakların geri alınması çağrısı yaptı. Daha önce de Türkiye’nin yanı sıra Taliban ile sınırlı diyalog halindeki Katar, Suudi Arabistan ve İran’dan kadınlara eğitim yasağını eleştiren açıklamalar yapmıştı.

Burada bir parantez de İran için açmak gerekiyor. Malûm eylül ayında Mahsa Amini (22) isimli genç kadının kurallara uygun giyinmediği gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alınması ve burada fenalaşarak hayatını kaybetmesi ülkede protestoları tetiklemiş ve eylemler giderek rejim karşıtı bir hal almıştı.

Mahsa Amini protestolarında 100’üncü gün geride kalırken binlerce kişinin tutuklu olduğu, yaklaşık 100 kişinin protestolar nedeniyle idam cezasına çarptırıldığına dair vahim haberler geliyor.

2023’ÜN KONULARINDAN

KADINLARA yönelik kısıtlamalar bu iki ülkeyi önemli sınamalarla karşı karşıya bırakıyor.

Uluslararası tanıma sağlayamayan Taliban, kadınlara baskıyı arttırarak dünya gündeminde öne çıkmaya çalışırken bu arada olan elbette kadınlara oluyor.

İran’da ise eylemciler; ekonomik kriz, genç işsizler, uluslararası tecrit gibi çözülmesi gereken birçok önemli konu varken giyim kuşamın bu kadar mesele edilmesinden, tahakkümden rahatsız.

Dolayısıyla uluslararası toplumdan da destek bulan protestolar rejimi varoluşsal bir zorlukla karşı karşıya bırakıyor.

Afganistan ve İran’da kadınlara yönelik baskı 2023’e devreden bakiyelerin başında yer alıyor. Bu iki ülke de Türkiye’nin yanı başında. Bu ülkelerde toplumsal uzlaşmanın, istikrarın sağlanamamasının göç akını gibi sınır aşan etkileri olabileceğini de unutmamak lazım.