İsrail, Türkiye ve Netanyahu

İsrail’de aralıksız 12 yıl iktidarda kalan şahin Başbakan Binyamin Netanyahu’nun görevden ayrılmasının ardından Türkiye-İsrail ilişkilerinde yeni bir ivme yakalanmıştı.

10 YIL SONRA İLK

İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog mart ayında, Başbakan Yair Lapid ise haziran ayında Türkiye’yi ziyaret etmişti. Yine Birleşmiş Milletler’in açılış toplantıları için geçen ay New York’ta bulunan Lapid, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmişti. Dün de İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz Ankara’daydı.

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ile görüşen Gantz, daha sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından da kabul edildi. Gantz, yaklaşık 10 yıl sonra Türkiye’yi ziyaret eden ilk İsrail savunma bakanı oldu.

ASKERİ İŞBİRLİĞİ

Malûm krizli dönem başlamadan önce Türkiye-İsrail özellikle savunma, askeri ve istihbarat paylaşımı konusunda önemli bir ortak haline gelmişti. Ancak Mavi Marmara gemisine baskın, Gazze’ye askeri operasyonlar, Filistinlilere yönelik kötü muamele, Kudüs meselesi, Türkiye’ye yönelik Hamas’a destek olduğu iddiaları ilişkileri geren unsurlar olmuş, iki ülke arasındaki askeri ortaklık da rafa kalkmıştı.

YENİ BİR DÖNEM

O zamandan bu yana köprülerin altından epey bir su aktı. Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde 2020 yılında Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn ile Abraham (İbrahim) Anlaşması’nı imzalayan İsrail; Ürdün ve Mısır ile sınırlı Arap ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmeye başladı.

İran’ı varoluşsal bir tehdit olarak gören İsrail’in Ortadoğu’daki yalnızlığının azaldığı bu dönem, Türkiye’nin Yunanistan ile yaşanan Doğu Akdeniz krizi çerçevesinde bölge ülkeleriyle ilişkilerini gözden geçirmeye karar verdiği aynı döneme denk geldi.

‘PRAGMATİK’ İLİŞKİ

İsrail ile Türkiye ilişkilerinde o eski yakın işbirliği seviyesine çıkılabilir mi, bunu önümüzdeki dönemde göreceğiz. Gantz, dün Bakan Akar ile basın toplantısında “Mutabık kalındığı üzere, çalışmalarımızın artırılması için gerekli prosedürleri başlatmaları yönünde ekibime talimat verdim” diyerek olası savunma işbirliğinin devamı yönünde sinyal verdi.

Türkiye açısından ikili ilişkilerde İsrail’in Filistinlilere yönelik yaklaşımı hassas bir öncelik olmaya devam edecektir.

Her halükarda bu dönemde ‘pragmatik’ kelimesi iki ülke ilişkilerini tarif edecek uygun kelime olacaktır. İki ülkenin ortak çıkarları, işbirliği sınırlarını da belirleyecektir. Ayrıca Türkiye-İsrail ilişkilerinin gelişmesi ABD nezdinde de olumlu yansımaları beraberinde getirebilir.

LÜBNAN-İSRAİL ANLAŞTI

Rusya-Ukrayna krizi gölgesinde Doğu Akdeniz’in enerji rezervleri Rusya’dan doğalgaz almayı kademeli olarak kesmeye başlayan Avrupa için süper önem kazanıyor.

Nitekim ABD’nin aracı olmasıyla teknik olarak savaşta olmalarına rağmen Lübnan ve İsrail, deniz sınır hattının belirlenmesi konusunda dün anlaşma imzaladı. Tarihinin en büyük ekonomik krizlerinden birini yaşayan Lübnan ve İsrail, bölge yeraltı kaynaklarının paylaşımı konusunda uzlaştı.

Ancak buradan çıkarılacak doğalgazın Avrupa’ya ulaştırılması için altyapıya gerek duyuluyor ve Türkiye de potansiyel rotalardan biri. Avrupa’nın enerji krizi, Doğu Akdeniz havzasında uzlaşma arayışlarını arttırabilir, adil olmayan bir yaklaşım ise tansiyonu yükseltebilir.

NETANYAHU GELİRSE

İsrailli Bakan Gantz’ın ziyaretine dönersek, ilginç de bir ayrıntı var. İsrail’de 1 Kasım’da yapılacak genel seçimlerin hemen öncesinde gerçekleşti.

Anketlerde sağcı Likud Partisi’nin lideri Binyamin Netanyahu az farkla önde gidiyor. Netanyahu liderliğinde sağcı-muhafazakâr bir koalisyon iktidarına daha fazla şans tanınıyor. Gelecek Partisi lideri ve şimdiki Başbakan Yair Lapid’in kazanması halinde irili ufaklı partileri toplayıp bir koalisyon oluşturmasının daha zor olabileceği yorumları yapılıyor. Gantz ise iktidarın şekillenmesinde önemli rol oynayabilir.

Ancak Türkiye’ye karşı dostane bir tutum içinde olmadığı bilinen Netanyahu’nun olası dönüşü Ankara ile normalleşme sürecini de etkileyebilir.