Esad için kritik gün

‘Ey doktor sıra sende’ diye bir duvar yazısıyla tetiklenmişti her şey.

Suriye’nin Dera kentinde okul duvarına yazılan bu sloganın hedefi mesleği göz doktoru olan Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’dan başkası değildi. Gençlerin tutuklanması isyanı; isyanın ordu gücüyle bastırılmaya çalışılması iç savaşı tetikledi; iç savaş vekalet savaşına dönüp Ortadoğu’nun orta yerinde yanmaya devam etti. Yüz binlerce kişi öldü, milyonlar göç etti.

Bir zamanların güçlü ülkesi, şimdi İran ve Rusya destekli Esad rejimi, ABD destekli terör örgütü YPG/PKK ve Türkiye’ye yakın muhalifler olmak üzere üçe bölünmüş durumda.

12 YILDIR SÜRÜYOR

15 Mart 2011’de başlayan iç savaş, her ne kadar sahada hız kesse de fiili olarak sürüyor. Birleşmiş Milletler’in girişimi; Astana sürecine rağmen çözüm yolunda pek bir ilerleme sağlanamadı.

Ancak son dönemde Esad ile birlikte bir çözümün aranmasına dair politika değişikliğine tanık oluyoruz. Türkiye, Rusya ve İran ile birlikte Şam rejimiyle sorunların üstesinden gelme girişimlerini sürdürürken öte yanda da Arap dünyası içinde Esad’ın Arap Birliği’ne geri alınmasına dair hararetli bir tartışma söz konusu.

Arapların Esad ile normalleşme sürecinin hızlanmasında iki unsur dikkat çekiyor.

İlki Çin’in arabuluculuğunda Suudi Arabistan ve İran’ın barışma kararı alması.

İkincisi Türkiye’deki 6 Şubat depremlerinin Suriye’nin kuzeydoğu bölgelerinde de ciddi yıkıma sebep olması.

Arap ülkelerinden Suriye’ye gönderilen insani yardım buzları eritirken, Şam rejimi yıkımın üstesinden gelmek için büyük bir maddi desteğe ihtiyaç duyuyor.

BUGÜNKÜ TOPLANTI

Bugün Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde 10 Arap ülkesinin katılımıyla yapılacak toplantıda Esad’ın 19 Mayıs’ta düzenlenecek Arap Birliği zirvesine davet edilip edilmemesi konuşulacak.

Ancak dün Amerikan Wall Street Journal gazetesi Fas, Kuveyt, Katar ve Yemen’in Beşar Esad’ın geri dönüşüne sıcak bakmadığını yazdı. Buna göre söz konusu ülkeler Esad’ın Suriyeli muhaliflerle görüşerek ülkenin geleceğine karar verilmesini istiyor.

NORMALLEŞME TRAFİĞİ

Öte yandan Esad rejimi bir süredir yoğun bir diplomasi trafiğinin içinde. Geçen hafta Moskova’da Türkiye, Suriye, İran ve Rusya ile dışişleri bakan yardımcısı seviyesinde dörtlü görüşme yapılmıştı. Hatta mayıs ayı başında dörtlü görüşmenin bakan seviyesinde yapılması beklentisi var.

Yine Beşar Esad son dönemde Umman, Rusya ve BAE’ye ziyaretler düzenledi. Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ay başında Mısır’a yaptığı ziyaretin ardından önceki gün de Suudi mevkidaşı Prens Faysal bin Ferhan ile görüştü.

RİYAD’IN TUTUMU

Riyad-Tahran yakınlaşması sadece Suriye’de değil, örneğin Yemen’de de kendini belli ediyor. 8 yıldır süren savaş sonrasında ilk kez artık ciddi ciddi barıştan söz ediliyor.

Şimdi deniyor ki, Arap ülkelerinin İsrail ile normalleşmesine karşı İran, Riyad’a yaklaşarak aksi bir güç oluşturmaya çalışıyor.

Riyad ise Yemen’de olduğu gibi husumetleri bir kenara bırakıp petrole bağımlı ekonomiden uzaklaşmaya dair kendi hedeflerine ağırlık vermek istiyor.

ABD NE DİYOR

İyi de özellikle İsrail ve Suudi Arabistan ile yakın ilişkileri olan ABD’nin bu gelişmeler karşısında tutumu ne?

Salı günü ABD’li Senator Lindsey Graham, Suudi Prensi Selman ile buluştu.

Sonra ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan Prens ile telefon görüşmesi yaptı. ABD’nin Esad ile yakınlaşmaya karşı olduğu sır değil. Ancak ABD, Prens ile Yemen ve İran’ın konuşulduğunu açıkladı.

Bir zamanlar Prensi Suudi muhalif Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesiyle suçlayan Graham ise attığı twette olumlu bir görüşme yaptıklarını belirtti. Sonra da Suudi Arabistan’ın Amerikan Boeing şirketine verdiği devasa uçak siparişi için teşekkür ederek “Bunun gibi yatırımlar oyunun kurallarını değiştirir” dedi.

10 Mart’ta İran ile anlaşan Suudi Arabistan, 14 Mart’ta ise Boeing’e 37 milyar dolara 121 adete kadar 787 Dreamliner tipi uçak sipariş ettiğini açıklamıştı. Anlaşılan Çin ile iyi ilişkiler arayan Riyad, bir yandan da ABD ile dengeyi korumaya çalışıyordu.

Ezcümle, şu günlerde Ortadoğu’da baş döndürücü bir diplomasi ve yeni oyun kurucular var, Esad’ın akibeti ise önemli mevzulardan biri.