ABD çekilirken Taliban ilerlerken

20 YIL GERİYE Mİ

AŞIRICI Taliban, iki ayda ülkenin dörtte birini ele geçirdi. Afgan güçleri savaşmadan geri çekilirken kırsalda birçok ilçe Taliban’ın kontrolüne geçti. Hatta ABD’de başkent Kabil’in de altı ay ile iki yıl içinde İslam emirliği kurmak isteyen Taliban’ın eline geçebileceği yorumları yapılmaya başlandı. Sanki Afganistan’da bir anda saatler 20 yıl geriye alınmış gibi oldu.

İKİ HEDEF VARDI

11 EYLÜL saldırıları sonrasında ABD, Afganistan’a müdahale kararı aldığında iki hedef söylenmişti. Biri Taliban’ı iktidardan uzaklaştırmak, diğeri ise saldırıların faili olan terör örgütü El Kaide’yi küresel bir tehdit olmaktan çıkarmaktı.

ABD bu hedef uğruna 2019 rakamlarına göre 776 milyar dolar harcadı. 3500 can verdi. 33 bin sivil de hayatını kaybetti. Şimdi ABD çekiliyor, Taliban gücüne güç katıyor. Terör örgütlerinin palazlanmasının da an meselesi olduğu yorumları yapılıyor.

MOZAİKLER ÜLKESİ

MALUM, Afganistan ‘imparatorluklar mezarlığı’ diye bilinir. 1989 yılında 10 yıl süren kanlı bir müdahalenin ardından Rusları ülkelerine geri yollayan Afganistan, bu kez ABD’yi pes ettirdi.

Afganistan farklı etnik grupların güç odakları tarafından kontrol edildiği, tarım ile geçinmeye çalışan yoksul bir ülke. Haşhaş ekimiyle de uyuşturucu kaçakçılığının çıkış ülkelerinden biri. Aynı zamanda Asya’daki merkezi konumuyla jeostratejik açıdan dikkat çekiyor.

BIDEN ELEŞTİRİLİYOR

ESKİ ABD Başkanı Donald Trump, Afganistan’da bir barış anlaşması yapılmasını beklemeden Taliban ile anlaşarak ülkeden çekilme kararı almıştı. Başkan Joe Biden da çekilme tarihini mayıstan 11 Eylül’e ötelemek dışında anlaşmaya sadık kalmıştı. Şimdi ABD basınında bile Biden, Çin ve Rusya’nın arka bahçesinde yer alan bu ülkeden apar topar çekilerek ‘amatörce’ bir hamlede bulunmakla eleştiriliyor. Anlaşılan Pentagon’un da itirazları var. Ancak Biden’ın verdiği mesaj şu: Afganistan’ın geleceğine Afganlar karar verecek.

YASAKLAR GERİ Mİ GELECEK

1990’ların ikinci yarısında Taliban, Afganistan’da yönetimi ele geçirirken ajanslara her gün yeni bir yasak haberi düşerdi. Sakal tıraşı, müzik dinlemek, şarkı söylemek, uçurtma uçurmak, kız çocukların okuması, kadınların çalışması gibi bir sürü yasak... ABD çekilirken, anlatılanlara göre Taliban’ın kontrolü sağladığı bölgelerde maalesef bazı yasaklar geri dönmüş.

EN ÇOK KADINLAR ENDİŞELİ

ABD’nin işgal döneminde en azından kadın hakları konusunda iyileşmeler yaşanmıştı. Şimdi Afgan parlamentosunun üçte biri kadınlardan oluşuyor. 9.7 milyon öğrencinin yüzde 42’si kız öğrenciler. Öte yandan Fransız AFP Ajansı’na göre ülkede geçen eylül ayından beri medya mensubu, yargıç ya da aktivist en az 180 kadın öldürülmüş. Belli ki, Afgan kadınlar ABD tarafından yüzüstü bırakılmış hissediyor. Ve eskiye dönmekten endişe ediyorlar.

YANITSIZ SORULAR

ABD, Afganistan’dan çekilme kararıyla ülkeye bir sis bombası atmış durumda. Taliban ile Kabil yönetimi anlaşabilecek mi? Taliban uluslararası kabul görmeyi mi seçecek yoksa kendisini izole bir aktör olmaya iten aşırıcılıklarda ısrar mı edecek? Pakistan, Hindistan, İran gibi bölgesel güçler nasıl etkilenecek? ABD’nin yarattığı boşluğu Çin ve Rusya gibi büyük güçler mi dolduracak? Afgan güçleri ile ılımlı bir ilişkisi olan Türkiye, Afganistan’daki bu çalkantıdan nasıl etkilenecek?

TÜRKİYE’YE 2 ETKİSİ

AFGANİSTAN konusunda Türkiye açısından iki önemli başlık söz konusu. Birincisi, Türkiye Kabil Hamid Karzai Havalimanı’nı koruma ve işletme konusunda ABD ile anlaşabilecek mi? Malum, Türkiye bu zorlu görevi yerine getirebilmek için lojistik, siyasi ve mali destek talep ediyor. Aynı şekilde Türkiye, Kabil ve Taliban’dan destek bulabilecek mi? İkinci mesele ise Afganistan’daki karışıklık Türkiye’ye yeni bir göç dalgası olarak yansır mı?