ODTÜ Ormanı ve kelebekleri

Dünyanın gözde kentlerinde Hyde Park veya Central Park gibi dev parklar ilk akla gelen kent içi huzur noktaları. İnternet yalancısıyım; bu parkların biri 1.42, diğeri 3.41 km2. Ölçüler dursun, kentimize dönelim. Ankara haritasına bakın. Kenti saran çevre yolu içindeki en büyük yeşillik ve mavilik ODTÜ Ormanı ve içindeki Eymir Gölü’dür. Orman, bir bulvardan diğerine uzanır. ODTÜ ormanı, bozkır ortasında göz alabildiğine bir yeşillik, kent içi huzur noktası ve bir vahadır.

Vahanın oluşması bir destandır. Tanıyanların “keşke böyle insanlar ölümsüz olsa” dedikleri efsane Rektör Kemal Kurdaş, arazide tek bir alıç ağacı görmüş ve ona söz vermiş. 30 binden fazla ağaç dikmiş. Zar zor bulduğu 500 çınar fidanı bugün 15-20 metre olmuş. Farklı türlerde ağaç, ağaççık ve çalı türlerinin de dikilmesiyle ortaya en sağlıklı ağaçlandırma biçimi çıkmış. Kalıntı ormanın ağaçları çoğalmış. Tarlaya veya otlamaya açılmayan arazide bozkır da korunmuş. Türkiye’de ilk olmuş. Hal böyle olunca doğa başlamış müziğini çalmaya! Açıkhava doğal müzik konser alanının adı bugün ODTÜ Ormanı. 1995 yılında Ağa Han Mimarlık ödülü gelmiş. Bence her yıl ödül verilse az! Buradaki adaçayı Dr. Zeynep Atalay’ın çalışmasında yeni bir tozlaşma sendromu ilk kez ortaya konulmuş, American Journal of Botany dergisindeki ülkemizden ilk makale olmuş. Hatta vallahi tilki, porsuk, sansar, kokarca veya gelincik gibi yırtıcıları bile var! Konumuz kelebek.

ODTÜ ile Butterfly International 6 yıl süren bir araştırma yapmış. Sonuçlar çarpıcı. İçlerinde soyu tükenmekte olanlarla, 100’ü aşkın tür tespit edilmiş. Güzel nazuğumların (Euphydryas orientalis) dünyada bilinen en önemli popülasyonu buradaymış. Orman, Türkiye’nin 65 kelebek alanından biri. Fotoğraf sevdalısı Sevgili Mutlu Kader’in rehberliğinde gittik. Önceki yazılardaki bazı fotoğraflar gibi bugünkü yazıdakiler onun. Patikasında, göl kenarında yürüdük, tepelerine tırmandık. Kelebekler hep bizimleydi. Fotoğraf makinamıza bile kondular! Önümüzde arkamızda uçuşan kelebekler yaşamlarının son evresindekiler. İlki dişi kelebeğin yumurtalarını bırakmak için uygun bitki aradığı yumurta evresi. Bulunca başlar ve 6-14 gün sürer. Larva evresinde, 3-6 hafta tırtıl. Pupa evresi 10-15 gündür ve gözlerden ırak yerlerde güzelleşme hazırlığı. Son evre, gönülleri fetheden renklerle, kıpır kıpır uçtukları kelebek evresi. 7-10 gün sürer. Bozkır Ankara’nın en geniş kent ormanına sahip üniversitesinde tüm bu evreler yaşanır. Burası, kelebeğin tüm yaşam evrelerinin kent içinde izlenebileceği nadir bir yer.

İşte bugünlerde bizim gördüğümüz birkaç kelebek: Anadolu melikesi (Melikelere selamla!); mayıs sonu ağustos sonu uçuş zamanı. Adından da anlaşılacağı gibi Anadolu’da sıkça, ayrıca Balkanlar ve İran’da görülen endemik ve pek güzel bir kelebek. Nazuğum; temmuz da dahil uçuyor. Akdeniz’den İskandinavya’ya dek görülebilir. Renkli ve pek güzel bir kelebek. Kaplan kırlangıç kuyruk; mayıstan temmuza dek uçar. Dünyada Güney Avrupa’dan Orta Asya’ya, Türkiye’de seyrek ama geniş alanda görülüyor. Beni kelebek fotoğrafçısı yapan(!) büyük ve gösterişli bir kelebek. Sadece bir-iki gezide bizim gördüğümüz diğer kelebekler; kara gözlü mavi, orman melikesi, çift noktalı brentis ve çok gözlü güzel mavi sizi bekliyor!

Gözde kentlerden park ölçüleri vermiştik. Toplayın. 10 ile çarpın. Çıkacak rakam yaklaşık ODTÜ ormanının alanı! Nimet! İlk iş olarak bulvarlarla bölünmüş yeşil kuşağı birleştirmeli ve sonra, bence hiç dokunmamalı. Örnekleri var. Ankara bunu yaptığında kelebek gibi uçar, dünya gündemine de bomba gibi konar! Belediyeden aldığımız bilgilere göre üst-alt geçitleri yapmada dünya hız rekoru kırıyoruz. Gurur verici. Yeşil alanların birleştirilmesi için yapılacak doğal yaşam köprüleri farklı üst geçit çalışmaları olarak başka bir rekora imza attırır Ankara’ya. Örnek olur. Yapanlar tarihe geçer. Gurur duyarız. İnternette Türkiye ve dünyadan örneklerinin haber ve fotoğraflarını görebilirsiniz. Yapmak için sadece karar vermek gerek. Karar vericilerin, bu ormanda çoluk-çocuk bir yürüyüş yapmasını öneriyorum. İstenirse biz de katılırız! Ne mi olacak? Yürüyüşün başından itibaren önce doğanın müziği, sonra kelebeklerin dansı başlayacak. Karar konusunu çocukların hallettiğini göreceğiz.

ODTÜ Ormanı’ndaki gezimiz süresince kelebekler hep bizimleydi. Fotoğraf makinamıza bile kondular!