Gönül tevazu ile yücelir

OSMANLI padişahları Cuma selamlığına veya bayram namazına gitmek üzere saraydan ayrılırken yolun iki yanında birikenler onu törenle camiye uğurlarlardı. Kalabalığın bir kısmı, “Padişahım çok yaşa, devletinle bin yaşa!” nidalarıyla onu övüp hayır duaları ederken bir diğer grupsa ona şöyle seslenirdi: “Mağrur olma padişahım, senden büyük Allah var!” Üstelik ona “Gururlanma” diyenler de yine devlet görevlileriydi. Yani padişahın emrindekiler ona tembihte bulunuyorlardı!

Çağının en önemli bilim insanlarından olan Kâtip Çelebi (ö.1657) gelenek halini almış bu sıra dışı törenin özünü şöyle açıklamıştır: “Devletin ileri gelenleri, bu günde hakiki padişahın, kâinatın maliki olan Allah olduğunu [bilirler]. Hakikatte hazine ve asker ve reaya O’nundur; mecazi padişah O’nun halifesidir.” Yani halife bile olup en yüksek makama bile çıksa “mecazi padişah” nihayetinde bir insandı, kibre kapılıp kendini büyük görmemesi gerekirdi.

BEN KRAL DEĞİLİM

Kibirden kaçınıp tevazu sahibi olma ilkesi, kaynağını doğrudan İslam’dan alır. Hz. Peygamber, kendisinden çekinen birine büyük bir alçakgönüllülükle, “Korkma, ben kral değilim. Kuru et yiyen bir kadının oğluyum” demiştir. İslam inancında kibir, sadece kişinin kendini Allah’tan büyük sanması değildir. Ayrıca bu konu yalnızca mevki-makam sahiplerini değil, herkesi ilgilendirir. Çünkü herhangi birinin kendini şu veya bu nedenle diğerlerinden üstün ve ayrıcalıklı görmesi de kibirdir. Yunus Emre’nin ifadesiyle: “Özünden özge kimseyi beğenmez/Yüce yerde durur aşağıya inmez”.

SEN KENDİNİ NE SANIRSIN

Kişinin büyüklenme nedeni, dünya malı, makam, yetenek, zekâ veya güzellik olabilir. Kimi insanlarsa ibadetleriyle, çok iyi bir Müslüman olmakla övünür. Oysa kişinin ibadetlerine puan verip kendine manevi bir makam atfetmesi, kibrin en tehlikeli biçimlerindendir. Zekât ve sadaka gibi ibadetler de kesinlikle böbürlenme nedeni olmamalıdır. İbadetlerin gizli yapılması esası, bir yönüyle kişiyi kibre kapılmaktan korumak içindir.

Ayrıca insan çok bilgili olsa bile daima alçakgönüllü ve hoşgörülü kalmalıdır: “Rahmân’ın kulları, yeryüzünde tevazu ile yürüyen kimselerdir. Cahiller onlara laf attıkları zaman, “Selâm!” der [geçer]ler (Furkan, 63).” Yunus Emre bilgili olmanın insanı kibre sürükleyebildiğini ne güzel ifade etmiş: “İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir/Sen kendini bilmezsin, bu nice okumaktır?”

MUTLU OL KİBİRLİ OLMA

Peki ama insan sahip olduklarından mutluluk, sevinç veya onur duyamaz mı? Resulullah bu konuda şöyle demiş: “Allah güzeldir, güzelliği sever. Kibir ise hakikati inkâr etmek ve insanları küçük görmektir.” Yani insan kendi güzelliğinden, eriştiği güzel mevkilerden veya aldığı eşyalardan mutluluk duymalı, bunlara şükredip sevinmelidir. Ancak bunları başkalarına karşı böbürlenme nedeni yapmamalıdır. Üstelik bugün sahip olduğumuz servet, makam, güzellik, güç-kuvvet bizden bir anda gidebilir. Hatta bildiklerimiz bile aklımızdan silinebilir. Neyse ki akıl unutsa bile kalp hatırlıyor; gönül zenginliği kolay kolay kaybolmuyor. Hz. Ali’nin “İnsan, tevazu ile yükselir” dediği rivayet edilir. İyisi mi biz de gönüllerimizi “tevazu” ile yüceltmeye, kibrimizi ise küçültmeye gayret edelim.

AVRUPA’NIN BATI UCUNDA

MÜSLÜMANLAR, günümüzde sadece çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde değil dünyanın dört bir köşesinde yaşıyorlar. Sadece Almanya, Fransa ve İngiltere, yaklaşık 15 milyon Müslümana ev sahipliği yapıyor. Bu ülkelerdeki “Avrupalı” Müslümanlar, son yıllarda İslam mimarisinin temel esaslarını koruyan ancak yaşadıkları ülkelerin kültürel esintilerini de yansıtan ibadethaneler yaptırıyorlar. Bunlardan biri de İngiltere’deki Cambridge Camii.

Yapım süreci 10 yılı bulan Cambridge Camii’nde ilk toplu namaz 15 Nisan 2019’da kılınmış. Avrupa’nın yeşil enerji kullanan bu ilk “çevre dostu camii”, 2021 yılında İngiltere’nin en prestijli mimarlık ödüllerinden birinin sahibi olmuş.

Bir ayet
ANA-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, elinizin altındakilere iyi davranın; Allah kendini beğenen
ve böbürlenip duran kimseyi sevmez.  
(Nisa, 36)

Bir hadis
ALLAH güzeldir, güzelliği sever. Kibir ise hakikati inkâr etmek ve insanları küçük görmektir.
(Müslim, Îmân, 147)