Anneye bağlanmak

"Güvenli, kaygılı, kaçıngan”... Bu kelimeler size doğrudan bir şey ifade etmeyebilir. Ancak “bağlanma teorisine (kuramına)” aşina olanlar için bu kelimelerin özel bir anlamı var. “Bağlanma teorisi”, en basit ifadesiyle, bir bebeğin ona bakan kişiyle kurduğu güven ilişkisini ve bu bağın hayat boyu etkilerini inceliyor.

BU BAĞ ÖLÇÜLÜR MÜ?

Malum... İnsanların ve hayvanların, güven duygusuna, sığınmaya ve şefkate ihtiyacı var. Özellikle de bebeklik ve çocuklukta... Bu bağın ilk ve en önemli kaynağı anneler. Biz buna kısaca “anne şefkati” veya “anne sevgisi” diyoruz. Elbette bu gerçeği bilmek için bilim insanı olmak gerekmiyor! Kime sorsanız aynısını söyler. Hele de çocuk büyütmüş biriyse... Peki ama çocuğun annesiyle kurduğu bağlar ölçülebilir mi? Belirli ölçüler getirdik diyelim... O güven bağı, hayatımıza nasıl yansıyor; yetişkin davranışlarımızı ne ölçüde etkiliyor?.. Bu tür sorulara yanıt arayan “bağlanma” kuramcıları, farklı kategoriler belirlemişler. “Güvenli, kaygılı, kaçıngan” bunlardan bazıları.

SEVİLDİYSEN SEVERSİN DE

Bilim insanları, çocukken annemizle kurduğumuz güven ilişkisinin pek çok diğer konu yanında “Tanrı inancı”na etkisi olup olmadığını da sorgulamışlar. Ve Yaradan’ı tasavvur etme şeklimizle doğrudan ilişkili olduğunu görmüşler. Buna göre çocukken anneleriyle “güven veren” bir bağ kurma imkânı bulanlar, Allah’ı “vedud” (seven-sevilen), yardımcı bir kudret olarak görmeye daha eğilimli.

*

Çocukluk bağları “kaygılı” olanlar, yetişkinlikte “esirgeyen ve koruyan” Yaradan inancını daha zor benimsiyor. Çocukken anneleriyle mesafeli-uzak ilişkisi olmuş “kaçıngan” gruptakilerse bir yaratıcının varlığına şüpheyle bakmaya daha meyilli. Elbette Batı üniversitelerinde başlayan bu araştırmaların sonuçları, kültüre ve zamana göre değişiklik gösteriyor. Ama ülkemizde yapılan saha çalışmaları ve doktora tezleri de anneyle kurulan bağ ile Yaradan tasavvuru arasında anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koyuyor.

MERHAMET KAYNAĞI

Güncel araştırmalar bize yeni kapılar açıyor: Allah’ın “Rahman ve Rahim” sıfatlarıyla anne “merhameti” ve ana “rahmi” kelimelerinin aynı kökten gelmesi daha da anlam kazanıyor. Nasıl Hz. Peygamber’in ifadesiyle “Cennet annelerin ayakları altında” ise, “esirgeyen, bağışlayan; seven ve merhametli” bir Allah inancı da ana kucağından besleniyor. Elbette burada bahsedilen, anneden alınan dini bilgiler değil; annenin davranışlarıyla inanç algımızı etkileyen bir rol model olması. Çocukken annemizle kurduğumuz bağ, daima gönlümüzde: İster insanlar arası ilişkilerde, isterse maneviyatta. Görünen o ki bebekken bir yanı eksik kalanlar, gönüllerindeki o eksikliği manen gidermekte zorlanıyorlar.

ANALARIN HAKKI ÖDENMEZ

Tüm bunlar, anneliğin önemini ve değerini bir kez daha vurguluyor. Hayatımız boyunca inançlarımızı şekillendiren pek çok faktör olsa da, annelerimiz hayata, kendimize ve Allah’a bakışımızı belirleyen “ana” etken. Hz. Peygamber, “Rabbin hoşnutluğu anne babanın hoşnutluğuna bağlıdır” demiş. “Amellerin (davranışların) en üstünü hangisidir?” diye sorulduğundaysa şu cevabı vermiş: “Vaktinde kılınan namaz ve anne babaya iyilik etmektir.” Namaz nasıl “dinin direği” ise anneler de, inancın ve kâinata sevgiyle bakmanın “direği”.

*

“Hakkı ödenmez” annelerimizin Anneler Günü kutlu olsun. Elbette senede sadece bir gün değil...

Doğduğumuz günden son nefese kadar.

RAMAZAN ANNELERİ

Eski devirlerde ramazan demek, anneler için iki aya yaklaşan bir koşuşturma demekti. Evdeki yenileme, tamirat ve temizlik işleri önceki aydan başlar, çarşı-pazar, açık hava sergileri gezilerek eksik olan erzak ve eşya önceden temin edilirdi. Anneler toplanarak “erişte kesme” gibi işlerde birbirlerine yardımcı olurlardı. Ay boyunca süren iftar ve sahur ikramlarının yanı sıra “hazır giyim”in olmadığı bir çağda, çocukların bayramlıklarını hazır etmek de başlı başına bir işti. Ayrıca ay boyunca cami ve türbe ziyaretlerinin yanı sıra “mukabele” (birlikte Kuran okuma) de annelerin ramazan etkinlikleri arasındaydı.

BİR AYET

Biz insana, ana-babasına iyilik etmesini tavsiye ettik. Annesi onu zahmetle taşıdı ve zahmetle doğurdu. (Ahkâf, 15)

BİR HADİS

Kendisine güzel davranıp yakınlık gösterilmeyi en çok hak eden... Annendir. (Buhârî, Edeb, 2)

ESMA-İ HÜSNA
El-Vedud

Sevginin asıl kaynağı, sevilmeye en lâyık.