Yaz kış dondurma

Oysa bizler bambaşka bir gelenekle yetişmiştik. Kış soğuğunda dondurma yenmezdi.
Ama çok geçmeden dondurma benim de vazgeçilmezlerimden bir oldu. Yaz-kış demeden tükettiğim yiyeceklerden biri haline geldi.
Norveç, İsveç, Kanada gibi soğuğuyla ünlü ülkelerde ve daha bir çok Avrupa ülkesinde, hatta Uzakdoğu’da her mevsim dondurma tüketildiğine ve insanlar hasta olmadığına göre belli ki bizdeki ‘Kışın dondurma yenmez’ anlayışı yanlış bir varsayıma dayanıyor.
Sanıyorum bunun nedeni kışın dondurma yemenin üst solunum yolu enfeksiyonuna yol açtığına olan yaygın bir inanış.
Ancak uzmanlara göre soğuk sıvı ya da yiyecek tüketimiyle üst solunum yolu enfeksiyonu arasında kanıtlanmış bir veri yok.
Ama kendi tecrübelerimden de sabit aşırı sıcaklarda sokakta çılgınca koşturup ter içinde kaldığımda içtiğim buzlu bir bardak sudan hasta olduğumu hatırlıyorum.
Oysa dondurma bir buz kalıbı değil.
Dondurma üreten bir arkadaşımın anlattığına göre, içinde çok küçük kabarcıklar halinde dağıtılmış olan hava, dondurmaya hacim veriyormuş.
Ağzımızın içi 37 derece olduğu için dondurma ağzımızda erimeye başlıyor, boğazımızdan geçene kadar ısısı yükseliyor. Böylece boğaz ağrısına da neden olmuyor.
Neyse ki dondurma tüm hastalıkların müsebbibi bir günah keçisi değil.
Artık evlerin derin dondurucularında her mevsim dondurma bulunuyor. Yeter ki hijyenik şartlarda üretilmiş, soğuk zincir kurallarına uygun saklanmış olsun.
Ve ne zaman nasıl yiyeceğimizi bilelim.
Uluslararası bir firmanın Amsterdam Üniversitesi iş birliğiyle 10 yıl kadar önce yaptırdığı bir araştırmaya göre yoğurt, elma, çikolata gibi gıdalar arasında en çok mutluluk veren dondurma çıkmış...

Farklı ülkelerde dondurmanın ilkleri...

◊ Dondurmanın ilk endüstriyel üretimi 1851 yılında ABD’nin Boston kentinde yapılır.
◊ Dünyanın dondurmayı bir hoşluk olarak kabul etmesi İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerikan ordusuna dondurma dağıtılmasıyla başlar. İkinci Dünya Savaşı’nın bitişi dondurma yiyerek kutlanır.
◊ Dünyada en fazla dondurma tüketen ülke ABD. Ortalama bir insan 48 kutu dondurma yiyor. Amerikan ailelerinin yüzde 98’inin buzluğunda her zaman dondurma bulunuyor.
◊ Dünyanın en büyük dondurma tatlısı (sundae) 1988 yılında Kanada’nın Alberta eyaletinde yapılır ve ağırlığı 24 tondur.
◊ Dünyada en sevilen dondurma çeşidi vanilyalı, ikincisi çikolata üçüncüsü de çileklidir.
◊ Dondurma külahı 1904 yılında ABD’nin St. Louise kentinde üretilir.
◊ Türkiye dünyada dondurma tüketme alışkanlığı en düşük ülkeler arasında. Dünyanın en soğuk ülkelerinden biri olan Finlandiya’da kişi başı tüketim 9 litreyken Türkiye’de 3,5 litredir.
◊ Kanada’da dondurma yaz mevsiminden daha çok kışları tüketiliyor.
◊ Bir külah dondurma ortalama 50 yalayışta bitiriliyor.

Dondurmanın tarihi

◊ Dondurmanın geçmişinin 4 bin yıl öncesine uzanır. İlk dondurma M.Ö. 2000’li yıllarda Mezopotamya’da yapılır.
◊ Kimi kaynaklara göre ise dondurmayı ilk kez yapanlar Çinliler. 618-900 yılları arasında hüküm süren T’ang Hanedanlığı döneminde aşçılar İmparator Tang için süt, un ve kafur karıştırılarak donmuş bir yiyecek elde edilir.
◊ Romalılar ise derin kuyularda sakladıkları kar, buz, bal ve meyveleri karıştırarak bir cins dondurma yaparlar. Roma İmparatoru Neron köleleri Apenin dağlarına göndererek toplattığı karları meyve suyu ve meyveyle karıştırır.
◊ Abbasiler döneminde Araplar, süt ve kaymağı meyve suyu ya da şekerle karıştırarak, gülsuyuyla aroma vererek dondurma gibi bir tatlı elde ederler.
◊ 13. yüzyılda Yuan Hanedanlığı döneminde dondurma yapımı sır olarak saklansa da seyyah Marco Polo Asya’dan dönerken tarifi İtalya’ya getirir. Ardından Floransalı Medici ailesinin tatlıcısı, heykeltıraş ve dekoratör Bernardo Buontalenti 1565 yılında Gelato/ dondurmayı geliştirir.
◊ Türkiye’de dondurma ilk kez Osmanlı İmparatorluğu döneminde, kar ile bal ve meyve suları karışımı karsambaç olarak karşımıza çıkar.
◊ 16. Yüzyılda Fransız Sarayı’ndaki resmi yemeklerde tatlı olarak dondurulmuş süt servis edilmeye başlanır. Ve 1670 yılında Paris’te ilk kez ‘Cafe Procope’ta dondurulmuş limonata ile süt, krema, şeker ve yumurta karışımıyla kaymaklı dondurma satılır. 1676’dan itibaren Paris’te dondurmacılık meslek haline gelir. O dönemde 250 dondurmacı olduğu kayıtlarda yer alır.
◊ Dondurma reçetesi Amerika’ya Kristof Kolomb’un kıtayı keşfetmesinden 250 yıl sonra gelir. New York’ta ilk dondurma satışı 1774 yılında başlar. 1843 yılında da Philadelphia’lı ev kadını Nancy Johnson, elle çalışan ilk dondurma makinesini icat eder.

Lezzet ve sağlık

Hamur işlerine, kızartmalara, tatlılara özellikle baklava, kadayıf gibi şerbetli tatlılara düşkün bir kültürden geliyoruz.
Aslında hepimizin çok iyi bildiği gibi saf bir karbonhidrat ve enerji kaynağı olan şekerin fazla kullanımı şişmanlığa yol açabiliyor. Özellikle de hareketiniz azsa, tükettiğiniz kadarını yakamıyorsanız.
Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de obezite büyük bir sorun. Ama diyet üzerine yapılan kim çalışmalar gösteriyor ki, sevdiğimiz gıdaları diyetten tümden çıkarmamız kolay değil. Uzmanlara göre tatlı isteğini tümden bastırmak yerine daha az miktarda ve daha az kalorili olanlarını tüketmek daha iyi bir yol.
Canımız tatlı istediğinde iki adet baklava yaklaşık 425 kaloriyken bir porsiyon yani iki top dondurmanın yaklaşık 200 kalori olduğunu hatırlamakta yarar var. Sütlü dondurmalar ise dondurma çeşitleri arasında en masumu.
Bir diğer kalorisi düşük seçenek de dondurmayı keşkül sütlaç gibi bir sütlü tatlıyla beraber tüketmek. Hele bir de sütlü tatlınızın üzerine kan şekerini dengeleyen tarçın ilave ederseniz şekerin olumsuz etkilerini en aza indirgiyorsunuz. Tarçın aynı zamanda bakteri, mantar oluşumunu da engelliyor.
Dondurma gerçekten de önerilen miktarlarda tüketildiğinde en düşük kalorili tatlılardan biri. Özellikle sütlü ve meyveli seçenekleri daha az kalori içeriyor. Yemek üzerine tatlı, ya da ara öğün atıştırmalık olarak tercih ettiğinizde iki top ya da bir küçük paketi aşmamak şartıyla tabii ki!
Hem içeriğindeki vitamin ve mineral yoğunluğu hem de kilo kontrolüne yardımcı olma özelliğiyle sağlıklı beslenme dengesi açısından dondurma en iyi tatlı alternatiflerinden biridir...

Hijyen ve saklama koşulları çok önemli!

Dondurma tüketirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, hijyenik koşullarda üretildiğinden emin olmak. Çünkü süt ürünleri çabuk bozulan ve faydalı özelliklerini hızla yitiren gıdalar arasında.
Uygun olmayan koşullarda üretilen ve saklanan dondurmalarda zararlı bakteriler üreyebildiğinden her mevsim sağlığı tehdit edecek risk oluşabiliyor.
Üretimin kalitesi ve hijyen koşullarını bildiğiniz butik üretim yapan bir dondurmacıdan almak ya da besin etiket bilgileri paket arkasında belirtilen markalı dondurmaları tercih etmek güvenli olabilir.
Gıda tüzüklerine uygun üretilen markalı paketli, kutulu dondurmalar da ancak soğuk zincir kırılmadan saklandığı sürece güvenli. Son kullanma tarihi de mutlaka kontrol edilmeli...

Kışın dondurma yemek için 5 neden...

1 Dondurma dolabında istenilen her çeşidi bulabilmek...
2 Dışarıda dondurma yerken, sıcaktan hızlıca eriyip elinize üstünüze akmaması...
3 Kötü geçen bir günün izlerini silmek...
4 Havanın soğuğunu hissetmemek...
5 Tüm dertleri unutmak... Siz hiç dondurma yerken ağlayan bir çocuk gördünüz mü?