Kırım 1944… Camala... Sürgün… Eurovision

O gün, dünyanın en acımasız 10 diktatörü arasında sayılan Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin’in kararıyla, Kırım Türkü Tatarlarının gece yarısından sonra evlerinden, sıcak yataklarından kaldırılıp trenlerin yük vagonlarına istif edilerek yaşlı, genç, çoluk, çocuk demeden aç susuz orta Asya’nın çeşitli bölgelerine, Sibirya’ya sürgüne gönderildikleri ‘Kara Gün’ olarak tarihe geçti.

Kırım Tatarları, Sovyet Kızıl ordu Askerleri ve Sovyetler Birliği gizli servisi ‘İçişleri Halk Komiserliği-NKVD’ ye bağlı siyasi polislerinin bağrışmaları arasında hazırlanmaları için verilen 15 dakikalık süre içinde asılmaya mı yoksa kurşuna dizilmeye mi götürüldüklerini anlayamadan Sibirya, Özbekistan, Kazakistan ve Ural bölgesine penceresi olmayan havasız yük vagonlarına doldurulan insanlar.

Kırım Tatarları asılsız suçlanmıştı

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ lideri Leonid Brejnev döneminde, 1967 yılında yayınlanan bir kararnameyle sürgüne gönderilen Kırım Tatarlarının Kırım dışında Sovyetler Birliğini oluşturan 15 Cumhuriyetten diledikleri birinde aileleriyle birlikte yaşayabilecekleri kararlaştırıldı. Kararnamede ‘Kırım’ın 1944 yılında Faşist işgalinden kurtarılması sırasında, eskiden Kırım’da oturan Tatarlardan bazıları Alman işgalcilerle işbirliği yapmış ancak asılsız olarak bütün Kırımlı Tatarlar suçlanmıştı. Kırımda oturan ve Türk soyundan olan bütün vatandaşlara karşı yapılan bu haksız suçlamanın kaldırılmasıyla yeni nesil normal şartlarda çalışma ve siyasi hayata başlamıştır. Bu nedenle eskiden Kırımda oturan Kırım Türkü Tatarları aileleriyle birlikte, mevcut kanunlar ve pasaport usullerine uygun olarak Sovyetler Birliği’nin diledikleri bir yerinde oturabilirler’ deniyordu.

Stalin döneminde sürgüne gönderilenler Kırım’a dönebilir

Kırım Türkü Tatarların 14 Kasım 1989 tarihinde Kırım’a dönebilmelerini sağlayan karar ise Komünist Partisi Genel Sekreteri ve Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov döneminde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Yüksek Sovyet Meclisi tarafından alındı. Kararda‘Stalin döneminde toplu olarak sürülen halklara uygulanan barbarlığın yasal olmadığı bu nedenle de sürgüne gönderildikleri yerlere dönebilecekleri’ belirtildi. Böylece Kırım Tatarlarına karşı yapılan haksızlık da resmen ilan edilmiş oldu ve çeşitli ülkelere dağıtılmış olan Kırım Tatarları Anavatanlarına dönmeye başladı.

Kırım Türklerinin toprağına hoş geldiniz

Hürriyet Moskova Temsilcisiyken Nisan 1992 de Kırım’a gittiğimde 1944 yılında Stalin’in emriyle sürgüne gönderilen Kırım Tatarları yavaş yavaş Anavatanlarına dönmeye başlamışlardı. Bahçesaray’da yaşayan Kırım Türklerinin Milli Lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nu telefonla aradığımda ilk sözü ‘Kırım Türklerinin toprağına hoş geldiniz’ olmuş ve ertesi gün toplanacak ‘Kırım Tatar Milli Meclisi’ne davet etmişti. Cemiloğlu beni Meclisin şimdiki Başkanı Rıfat Çubarov ile karşılayıp toplantı salonuna aldı. Meclis gündeminde sürgünden dönüşte karşılaşılan sorunlar ve çözüm arayışları vardı. Konuşmalarda Kırım’dan sürülmüş olan Kırım tatarlarının vatana dönüş hareketinin iyi gittiği ancak siyasi ve ekonomik engeller nedeniyle halkın sadece yüzde 20 sinin dönebildiği belirtiliyor ve yardım gerektiği üzerinde duruluyordu. Dönenlerin çoğunun ya evleri yoktu, ya da çok güç şartlarda satın aldıkları şehir dışındaki arsalarda derme çatma evler inşa ediyordu. Binlerce ailenin gecekondu tarzında yapılmış tek göz odalarda, ağaç dallarıyla üzeri kapatılmış toprağa kazılan çukurların içinde, yırtık pırtık çadırlarda sağlıksız şartlarda yaşam mücadelesi verdiklerine bizzat şahit olmuştum…

Aşağıdaki linkten KIRIM SÜRGÜN'ünÜN 70.ci yılında yazdığım yazıyı okuyabilirsiniz.

http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/muammer-elveren_237/kirim-rusya-ve-buyuk-surgun_26441580

Aynı yazı içindeki ‘MUAMMER ELVEREN SÜRGÜN DÖNÜŞÜ KIRIM’DAYDI’ başlıklı FOTO GALERİ'den o yıllara ait sürgün dönüşü ile ilgili birbirinden ilginç 32 fotoğrafı görebilirsiniz:

http://fotogaleri.hurriyet.com.tr/galeridetay/82876/2/1/muammer-elveren-surgun-donusu-kirimdaydi

Rusya 2014 te Kırım’ı ilhak etti.

Kırım’a Rus işgali nedeniyle 2014 yılı Mart ayı başında gittiğimde Kırım Tatarların artık 24 yıl önce gördüğüm gibi olmadığını, daha iyi örgütlendiklerini, şirketler kurup iş sahibi olduklarını, Tatar Restoranları, Kahvehaneleri, Spor salonları açtıklarına şahit oldum. Siyasete atılmışlar, hem Kırım Özerk Cumhuriyetinde hem de Ukrayna Ulusal Meclisinde Milletvekili seçilmişler. Kültür, Sanat ve Müzik alanında ilerlemiş artık kendi Haber ajansları, Radyo ve Televizyonlarını kurmuşlardı. Ancak Sovyetler Birliğini oluşturan 15 Cumhuriyet bağımsızlığını kazandığında 1991 de Ukrayna’ya bağlı Özerk bir Cumhuriyet olarak kalan Kırım, Mart 2014’te Rusya tarafından önce işgal sonra da ilhak edilince Ukrayna’dan yana tavır sergileyen Kırım Tatarları Ruslarla karşı karşıya gelmeye başladılar. Bunun sonucu olarak birçok kişi hapse atıldı, Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ile Rıfat Çubarov’a Kırım’a girme yasağı getirildi, Kırım Tatar Milli Meclisi kapatıldı.

RUSYA'nın 2014 te KIRIM'ı İŞGALİ ve İLHAKI ile ilgili

tüm yazı ve fotoğrafları aşağıdaki linklerden okuyabilirsiniz:

http://www.hurriyet.com.tr/kirima-havalanan-atlasjet-ucagi-geri-dondu-25911285

http://www.hurriyet.com.tr/kirimda-neler-oluyor-26013407

http://www.hurriyet.com.tr/sivastopol-ve-yalta-neden-bu-kadar-onemli-26015341

Ve tam 72 yıl sonra 18 Mayıs 2016…

Kırım Tatar kızı Camala birinci seçildiği 2016 Eurovision şarkı yarışmasında okuduğu ‘1944’ adlı şarkısıyla unutulmaya yüz tutan Kırım Tatar halkının 20. yüzyılda yaşadığı büyük sürgününü, trajedisini, acısını, yıllardır süren özgürlüğe kavuşma arzusunu ve vatan sevgisini bir ağıt şeklinde bütün dünyaya duyurmayı başardı. Ancak Rusya’nın ilhak ettiği Kırım’da yönetim ‘Sürgün ’ün 72’nci yıldönümü’ ile ilgili toplu etkinlikleri yasakladığı için‘18 Mayıs Kırım Tatar Sürgünü Kurbanlarını Anma Günü’ Kırım’da değil Ukrayna’nın başkenti Kiev’in ‘Bağımsızlık Meydanı’ ve ‘Ulusal Opera Tiyatrosu’nda yapıldı. Kırım Tatarları Milli Lideri Mustafa Kırımoğlu Kanada’da olduğu için etkinliklere katılamadı.

Etkinlikler Kırım Tatar Milli Marşı ‘Ant Etkenmen’le başladı

Kiev Bağımsızlık Meydanındaki etkinliğe Kırım Tatar Milli Meclis Başkanı Rıfat Çubarov ve Milli Meclis üyeleri ile Ukrayna Müslümanları Müftüsü Said İsmailov, Ukrayna Parlamentosu milletvekilleri, ABD Kiev Büyükelçiliği yetkilileri, Ukrayna Baş Hahamı Yakov Blayh, Ukrayna Ortodoks kiliseleri temsilcileri ve Ukraynalılar ile binlerce kişi katıldı. Etkinliğe katılanların İngilizce ve Ukraynaca ‘Ben Kırım Tatarıyım’ yazılı pankartlar taşıdıkları görüldü. Kiev Bağımsızlık Meydanı’nda halka seslenen Kırım Tatar Mili Meclisi Başkanı Rıfat Çubarov“Kiev'deki bazı politikacıların Kırım'daki Rus yanlılarıyla işbirliği yapması Rusların 2014'te Ukrayna'nın Kırım Yarımadası'nı ele geçirmesini kolaylaştıran etken oldu. Tüm Ukrayna halkının birleşmesi için maalesef komşu ülkenin bize saldırması, Kırım’ı kaybetmemiz, haydutların Donetsk ve Lugansk bölgelerinin bir kısmını kontrol altına alması gerekiyordu' dedi ve Kırım’ın mutlaka geri alınacağını söyledi. Ukrayna ‘Ulusal Opera Tiyatrosu’ndaki anma gecesine ise Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko, Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Rıfat Çubarov, Eurovision 2016 birincisi Camala, siyasetçiler, Kırım Tatarları ve Kievliler katıldı. Tatarca ve Ukraynaca şarkı ve şiirlerin okunduğu sürgünü anma gecesi Kırım Tatar halkının Milli Marşı ‘Ant Etkenmen’in okunmasıyla başladı.

Kırım Tatar halkına tarihi vatanında kendi kaderini tayin etme hakkı

Anma gecesinde ise Çubarov yaptığı konuşmada ‘İşgalci Rusya daha önce yaptığı gibi günümüzde de Kırım Tatarlarını yarımadadan çıkarmaya çalışıyor. Bu nedenle bizim daha önemli bir adım atmamız gerekiyor. Buda Ukrayna Anayasası’nın Kırım Özerk Cumhuriyeti ile ilgili 10’ncu maddesinde değişiklikler ve eklemeler yapmaktır. Bu değişiklikler, bağımsız Ukrayna devletinde Kırım Tatar halkın tarihi vatanında kendi kaderini tayin etme hakkına yönelik olmalıdır. Ukrayna’nın Rusya’yı yeneceğine ve Kırım dâhil olmak üzere Ukrayna’nın tüm topraklarının kurtarılacağına inanıyorum. Günümüzde Ukrayna ve Kırım Tatar halkı ile Ukrayna vatandaşları olan tüm millet mensuplarının karşı karşıya kaldığı zorluklar, Ukrayna milli siyasetini şekillendiriyor. Böylece biz Ukrayna olarak geleceğe uzanan sağlam bir yola girmiş oluyoruz. Bu yoldan bizi kimse çıkaramaz. Savaş biter. Zafer bizim olacak. Kırım kurtarılacak ve geri alınacak. Çünkü Kırım Ukrayna’dır” dedi

Kırım Tatar Özerk Cumhuriyeti’ni kuracağız

Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko’da '72 yıl önce Kırım Tatarları acımasız bir zulüm ile karşı karşıya kaldı. Bugün ise milyonlarca arkadaşınız sizinle beraber. Ukrayna ve dünya, Kırım Tatar halkın trajedisinin tekrarlanmasına izin vermemeli. Bu sadece Ukrayna’nın değil, aynı zamanda Avrupa ve Amerika’da önde gelen ülkelerin, uluslararası kuruluşların ve tüm ortaklarımızın yaklaşımıdır. Rusya’ya ve onun Kırım’daki kuklalarına karşı yaptırımları devam ettirme ve arttırma meselesini ele aldık. Ukrayna yönetimi ‘Kırım Tatar Özerk Cumhuriyeti’nin kurulması için gereken adımları atacaktır. Biz, geçte olsa bunu anladık. Bunun için Anayasa Komisyonuna başvurup gerekli değişiklikleri yapma talebinde bulunacağım. Kırım, Ukrayna’nın ayrılmaz parçası ve öyle kalacaktır’ mesajını verdi.

Cumhurbaşkanı Poroşenko ‘Bugün bende Kırım Tatarıyım’

Poroşenko ‘Kırım Tatarları Rus şovenizmi ile mücadeleye katkı sağlamıştır. Bir zamanlar Kırım Tatarlarını savunmaya korkmayan General Petro Grigorenko gibi, bugün bende Kırım Tatarıyım diyorum... Sürgün, bin yılın en ağır suçu, soykırımdır. Kırım Tatarlarının başına gelen faciayı 1987 yılında üniversite öğrencisiyken öğrendim. O günlerde sizin çabalarınız sayesinde imparatorluk yıkılmaya başladı. Rus yönetimi bugün de, özgürlük sever Kırım Tatar halkına boyun eğdirmek konusunda başarısız olmuştur. Kırım Tatar halkı vatanına dönüş mücadelesini durdurmadı. Günümüzde Stalin’in torunları, Kırım Tatarlarına karşı politikayı yeniden canlandırıyor. Moskova sizin susmanızı istiyor, ama başaramayacak. Güçlü sesiniz Kırım Tatar Milli Meclisi ve Camala ile tüm dünyada duyuluyor. Kırım Tatar kökenli Ukraynalı sanatçı Camala’nın Eurovision’daki başarısı yalan, kötülük ve şiddet üzerinde bir zaferdir' şeklinde sözlerini noktaladı.

Kırım Tatar sürgünü dünya tarihinin kara sayfasıdır

Ukrayna Dışişleri Bakanlığı ise sürgünle ilgili şu görüşlere yer verdi ‘Kırım Tatar Sürgünü dünya tarihinin kara sayfasıdır. Sovyet sisteminin Kırım Tatarlarına karşı işlediği maksatlı bir suç oldu. Sovyet döneminde sürgüne uğrayan Kırım Tatar halkının acı ve ıstırabı 70 yıl sonra yine Rus işgali döneminde tekrarlanıyor. İşgalci, Kırım Tatar halkına ve onların liderlerine karşı Stalin baskılarını uyguluyor. Kırım Tatar halkının temsil organı olan Kırım Tatar Milli Meclisi faaliyetleri yasaklanıyor, yasa dışı aramalar yapılıyor, Kırım Tatarları sebepsiz şekilde aşırıcılık ve terörle suçlanıyorlar’

Eğlence, Müzik programı, Mizah, Yarışma yasak

Ukrayna Milli Radyo ve Televizyon Kurulu, Kırım Tatarlarının yas günü olan 18 Mayıs’ta Ukrayna’nın tüm radyo ve televizyon kanallarının 1944 yılında yaşanan ‘Kırım Tatar trajedisi’ hakkında bilgi yayınlamasını istedi. Kurum ayrıca televizyonlarda komedi filmlerinin gösterilmesi, mizah, eğlence ve müzik programları, yarışmalar ve canlı yayında istek üzerine şarkı yayınlayan programların yayınlanmasını yasakladı. Bununla birlikte Kırım Tatar Soykırımı anma gününde mizahi ve müstehcen unsurları içeren reklam filmlerinin yayınlaması da yasak kapsamına aldı.

Kırım Tatarlarına Camala desteği

Eurovision şarkı yarışmasına katılıp birinci olan Tatar Kızı Camala, Kırım’ın Rusya tarafından işgal edildikten sonra ilhakı, Kırım Tatarlarına getirilen yasaklar, Milli Meclislerinin kapanması, liderlerinin Kırım’a sokulmaması için mücadele eden Kırımlıların seslerini dünyaya duyurmalarına vesile oldu. Kırım Tatar halkının Milli lideri ve Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın Kırım Tatarları Sorumlusu Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu Camala’ya manevi destek için İsveç’e gitti. Aynı zamanda Ukrayna Milletvekili olan Kırımoğlu, Ukrayna’nın İsveç Büyükelçiliği’nin daveti üzerine 12 Mayıs 2016 günü beraberinde ‘Kırım-SOS teşkilatı’ Koordinatörü Tamil Taşeva, sunucu Vasilisa Frolova ve Karolina Aşion ile birlikte Kiev’den Stockholm’e geçti. Kırım Tatar sanatçı Camala önce profesyonel jürinin kararıyla en iyi şarkı sözleri için 14.5.2016 günü, ‘Eurostory award 2016 ödülü’ne layık görüldükten sonra yarışmanın 14 Mayıs 2015 akşamı yapılan finalinde birinci olurken ilk kutlayanlar arasında yarışmayı özel davetli olarak izleyen Kırımoğlu vardı.

Kiev’de Kırım Tatar yetkililer karşıladı

Eurovision şarkı yarışmasını kazandıktan sonra Stockholm’den Kiev’e geçen Camala’yı Borispol havalimanında ‘Kırım Tatar Milli Meclisi’ Başkanı Rıfat Çubarov, ‘Kırım Vakfı’ Başkanı Rıza Şevkiyev, ‘Kırım Tatar Milli Kurultayı ve Kırım Tatar Halkı Soykırımını Araştırma Özel Komisyonu’ Başkan Yardımcısı Gülnara Bekirova çiçeklerle karşıladı.Camala Kiev’de basına yaptığı açıklamada “Üç dakika içinde halkımızın trajik hikâyesini birçok insana ulaştırabildim. Bu yolla dünyada acının da var olduğunu ve tarihin tekerrür ettiğini anlatabildiğim için çok mutluyum’ diyordu.

Cemile değil, Camala çünkü gerçek adım Susana Camaladinova

Camala o gün konuşmasını şu sözlerle sürdürüyordu ‘18 Mayıs Kırım Tatar Sürgünü Kurbanlarını Anma Günü’nde Kiev Bağımsızlık Meydanı’nda yapılacak anma töreninde halkımızla birlikte olacağım. Akşamda Kiev Opera Tiyatrosu’nda gerçekleştirilecek sürgünü ve kurbanlarını anma etkinliğe de katılacağım. Her zaman yaptığım gibi Kırım Tatar halkının bir kızı olarak bu korkunç sürgün hikâyesini anlatan bir babaannenin torunu olarak orada bulunacağım. Gelecekte böyle anların hiç tekrarlanmamasını dileyeceğim. Üzüleceğim, yas tutacağım. Bu şarkının yazılmamış olmasını, sürgünün olmamış olmasını isterdim. Zaferimi mutluluktan ağlayan anne-babama adıyorum’. Camala Türk Medyasının adını Cemile olarak kullanılmasını ise şu sözlerle düzeltti ‘Adım Susana Camaladinova, Rusça telaffuzu Jamaladinaova’ dır. Camala sahne adımı da dedemin babası Camaladin adının kısaltılmışı olarak kullanıyorum’

Evet… Kırım Tatarlarının sürgün hikâyesi unutulmaya yüz tutmuşken Camala’nın şarkısıyla yeniden dünyanın gündemine oturdu. Çok zor olduğu bilindiği halde Kırım’ın yeniden Özerkliğine kavuşması dileğiyle deyip bu hikayeyi noktalayalım…

melveren@hurriyet.com.tr