Sadece seyahatinizi değil sağlığınızı da planlayın

Seyahat edenlerin artması, hastalıkların da coğrafi sınırlarının ötesine taşınmasına zemin hazırladı. Bu nedenle uzmanlar, seyahatin yanı sıra sağlıkla ilgili önlemlerin de planlanması konusunda uyarıda bulunuyorlar. Seyahate çıkmadan en az 4-6 hafta, daha da ideali 2-3 ay önce muayeneden geçilmesi ve gerekli aşıların vurulması, ilaçların planlanması gerektiğini söylüyorlar. Bu süre önemli çünkü, bazı aşıların antikor üreterek koruyucu olabilmesi için bu zamana ihtiyaç var.

Özel Amerikan Zekeriyaköy Aile Hekimliği Merkezi’nden Dr. Hakan Sezer’in verdiği bilgiye göre, seyahat öncesi konsültasyonda yapılan risk saptanması, risk azaltıcı danışmanlık, bağışıklama (aşılama), koruyucu ilaçlar ile acil durumlara hazırlanmak. Bunun için ilgili merkezlere başvuranların daha önce yapılmış aşılarının belgelerini (aşı karnesi), devamlı kullandığı ilaçların listesini ve planlanan gezinin ayrıntılarını (nereye, ne zaman, ne amaçla, hangi süreyle) yanlarında bulundurmaları şart. Yine sağlık hizmeti planlanırken kişinin kronik bir hastalığı olup olmadığı, geçirilen hastalıklar, düzenli kullanılan ilaçlar, alerjiler, diyet ve egzersiz ile sigara, alkol ve hatta cinsel alışkanlıklarının bilinmesi de gerekiyor.

Tüm bu bilgilerin ışığında, en güncel seyahat tıbbi verilerin (bölgesel salgınlar ve ilaç dirençleri gibi) ışığında risk azaltıcı danışmanlık alınıyor. Sıtmadan korunma, turist ishali, irtifa hastalığı, yaralanmalardan korunma, besin ve içeceklerde dikkat edilecekler, böcek ve haşerelerden, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma anlatılıyor.

AŞILANMA ÖNEMLİ

Bazı aşılar gidilecek bölge için yasal olarak mecburi, bazıları ise ihtiyaridir ve sadece öneriliyor. Bu vesile ile atlanmış olan bazı rutin aşılar da saptanıp, tamamlanmalı. Hemen uygulanabilecek olanlar uygulanmalı, diğer aşılar içinse planlama yapılmalı. Bunlar arasında sarıhumma, tifo, kolera, hepatit A, hepatit B, kuduz, meningokkal menenjit ve Japon ensefaliti aşıları yer alıyor. Önerilen aşılar şöyle:

Sarıhumma: Batı/Orta Afrika ve Güney Amerika’nın Kuzey/Orta kesimlerinde bir kemer gibi uzanan bölgede sivrisinekten bulaşabilen bir virüs hastalığı. Ölüm riski yüzde 20 civarında. Sarıhumma aşısı bu bölgelere veya bu bölgelerden seyahate çıkılmadan 10 gün önce yapılmış resmi bir aşı belgesiyle kanıtlanmalı.

Tifo: Salmonella typhi adlı bakteriyle kirlenmiş yiyecek ve içeceklerden bulaşan, ölüm riski olan bir hastalık. Tifo için kapsül formunda ağız yoluyla alınan ve enjeksiyon tipi aşı seçenekleri mevcut. Gün aşırı aç karna alınan 4 kapsül içildiğinde ağız yoluyla korunma sağlanıyor. Bu seyahatten bir hafta önce tamamlanmalı. Enjeksiyon tipiyse tek doz olarak seyahatten 2 hafta önce yapılmalı. Kolera aşısı ise artık koruyuculuğu tartışmalı olduğu için pek uygulanmıyor.

Hepatit A: Dışkı ve ağız yoluyla insandan insana bulaşıyor. Çoğunlukla herkesin bu hastalığı geçirdiği saptanıyor. Yine de hastalığı geçirmediği antikor testiyle saptananlara 6 ay arayla iki doz uygulanmalı. Eğer 4 haftadan önce seyahate çıkılacaksa hem aşı hem de imunoglobulin yapılması öneriliyor. Hepatit B ülkemizde yaygın olmakla birlikte taşıyıcılık ve kronikleşme riskleri nedeniyle aşılı olmayan ve hastalığı geçirmemiş bireylere üç doz halinde birer hafta arayla, 6. ayda hatırlatma dozu yapılarak uygulanmalı.

Kuduz: Kuduzdan ise riskli ülkelere gidilmeden önce 0, 7, 21. günlerde üç doz koruma amaçlı, ya da ısırılma durumunda 0, 3, 7, 14 ve 28. günlerde yapılacak 5 aşı ile korunmak mümkündür.

Meningokokkal menenjit: Yüzde 10 ölüm riski taşıyan bir bakteri enfeksiyonu olup beyin dokusunu tutuyor. Afrika’nın Sahra altı ülkeleri ile Suudi Arabistan’a özellikle Temmuz-Aralık ayları arası kuru mevsimde gideceklere, bilhassa hacca gideceklere yapılması gerekli zorunlu bir aşı.

Japon ensefaliti: Asya’nın bazı kırsal bölgelerinde sivrisinekten bulaşan ve yüzde 30 ölüm riski taşıyan bir viral enfeksiyondur. 0, 7 ve 30. günlerde uygulanan üç doz aşının son dozu seyahatten 10 gün önce bitirilmelidir.

İlaçla korunulan hastalıklar

Sıtma (malarya), anofel adı verilen dişi sivrisinek sokmasıyla bulaşan plazmodium adlı paraziter bir hastalık olup, gece ateşi ve titreme, terleme, baş ağrısı, bulantı-kusmayla seyrediyor. Riskli ülkelere gidilirken seyahat öncesi başlanıp, seyahat süresince ve döndükten sonra da belli bir süre devam edilmesi gereken ilaçlarla koruma sağlanır. Bunlar arasında Chloroquine phosphat (Kinin), Mefloquine (Lariam), Atovaquone / proguanil (Mallorone) ve Doksisiklin (Tetradoks) gibi ilaçlar yer alıyor.

Böcek ve haşerelerin bulaştırabilecekleri hastalıklardan (filaryazis, tripanozomiyazis, layşmanyazis, sıtma, Lyme hastalığı, tifüs ve kırım kongo kanamalı hastalığı gibi) korunma amacıyla permetrin adlı ilaç emdirilmiş cibinlik, en etkili böcek kovucu olarak bilinen DEET maddesi içeren preperatlar ile ABD ordusu için geliştirilmiş EDTIAR ve picaridin içeren preperatlar kullanılabilir. Bazı bölgelerde durgun sulara girmemek önemli. Özellikle su salyangozları üzerinde yaşayan ve insanların ciltlerinden geçerek idrar yolları ve sindirim sisteminde kanamalar yaratan Şistozomiyazis hastalığı veya Leptospirozis hastalığı gelişebilir.

Seyahat sonrası da kontrol olun

Seyahat sona erdiğinde ise ilk yorgunluk atıldıktan sonra aile hekimine kontrol için başvuru önerilmektedir. Bu başlanmış, ancak tamamlanmamış aşıların tamamlanmasını, başlamış olan sıtma koruyucu ilacın alınmış olası larvalarının imhası için belli bir süre daha alınmasını, düzelmemiş bir ishalin ileri tetkikini kolaylaştıracaktır. Gidilen ülkeden ithal edilmesi olası bazı enfeksiyonların saptanması için de gerekli testlerin yine bu kontrolde yaptırılması mümkün.

Seyahatte karşılaşabileceğiniz sağlık sorunlarıyla ilgili www.cdc.gov/travel, www.who.int/en/, www.iamat.org, www.istm.org, www.travmed.com, www.astmh.org, www.paho.org sitelerinden de bilgi alabilirsiniz.