Karla ovalamayın sıcak suyla ısıtmayın ateşe yaklaştırmayın

Aslına bakarsanız aşağıda okuyacağınız önlemler sadece doğada bulunanları değil, kaza, yolda kalma gibi nedenlerle soğuğa maruz olanların, donma tehlikesi geçirenlerin de işine yarayacaktır. Soğuğa maruz kalındığında en sık yapılan hatalardan biri alkol almak. Donma tehlikesi geçirenlerin karla ovalanması, sıcak suya sokulması, ateşe iyice yaklaştırılması da diğer büyük hatalar.

Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Acil Tıp Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Can Aktaş, donmaya zemin hazırlayan çevresel faktörleri şöyle sıralıyor: Düşük ısı, şiddetli /soğuk rüzgar, soğuk su ve nem. Şiddetli rüzgar ve aşırı soğuğa maruz kalanlarda, hızlı ısı kayıpları çok ciddi sorunlara neden olabilir.

İnsanlar aldıkları gıdaları ve kas aktivitesiyle ortaya çıkan ısıyı sabit tutmaya çalışır. Peki vücut ısısı birkaç derece düştüğünde ne oluyor? Kan damarları kasılır. Vücut üzerindeki kan akımı azalarak, vücuttan ısı kaybını azaltmaya çalışır. Titremeyle vücudun metabolik hızı arttırılarak ısı temin edilir. Soğuk havalarda kişinin vücut yakıtının yüzde 60’ı ısı üretiminde kullanılır. Uzun süre düşük ısılara maruz kalındığında daha çabuk yorulur ve soğuğa maruz kalmış cilt daha çabuk soğur. Bu da soğuğa bağlı hipotermi ve donma olaylarının gelişimini kolaylaştırır.

ERKEKLERDE RİSK DAHA YÜKSEK

Donmalar, çok düşük ısılara maruz kalma sonrasında vücudun soğuğa dayanamaması sonucunda dokuların ve kan damarlarının hasarıyla ortaya çıkar. Özellikle el ve ayak parmakları, kulaklar, çene, yanak, burun, gibi açıkta kalan bölgeler daha çabuk etkileniyor. Isıdaki azalma, donmaya neden olan tek faktör değil. Soğuğa maruz kalmanın süresi, nem, rüzgar, giyinme, daha önce var olan hastalıklar da donmada etkili. Araştırmalar erkeklerin, kadınlara oranla soğuğa karşı daha az dayanıklı olduğunu gösteriyor. Soğuktan ölüm oranları kadınlara göre daha yüksek. Uzmanlar, bunun vücuttaki yağ oranıyla ve riske girme tercihiyle bağlantılı olduğunu tahmin ediyor.

Kat kat giyinin

Donmanın etkilerini azaltmak için: Aşırı soğuk havalarda çok katlı ve kalın giyinin Alkol ve sigara alımı sınırlandırın. Alkol vücuttaki ısı kaybını artırır, sigara ise uzuvlara giden kan akımını azaltır. Dışarıdayken açıkta kalan bölgeler çok iyi korunmalı. Eldiven, kulak koruyucu gibi kıyafetler giyilmeli. Aşırı soğuklarda ilaç kullanan ya da aşırı yorgun olanlar uzun süre soğuk ortamlarda kalmamalı.



Alkol ısıtmaz dondurur

Donmayı kolaylaştıran diğer önemli faktörler: Yetersiz ya da ıslak giysilerin giyilmesi Alkol, nikotin, kafein gibi mevcut ilaçların vücudun soğuğa olan cevabını azaltması Bazı kronik hastalıkların (şeker, kalp-damar hastalıkları gibi) soğukla birleşmesi İleri yaş Geçirilen kazalar ve soğukta uzun süre hareketsiz beklemek

Mutlakaacile gitmeniz gereken durumlar

Uzun süre soğukta kaldıysanız aşağıdaki durumlarda mutlaka acil servise başvurun: Cilt yüzeyinde şişlik ve kabarıklıklar Uzuvlarda hareket kabiliyetinde azalma ve ağrı duyusunda azalma Cilt renginde aşırı değişiklik Konuşmada bozukluk Hafıza kaybı belirtileri

Donmada ilkyardım

Acil servise başvurana dek donan kişiye şunları yapın:

Donma tehlikesi atlatanı zaman geçirmeden açık havadan içeriye alın,

Islak giysileri varsa hemen çıkarın,

Hastanın vücuduna 20 dakika sıcak havlular koyun. Sıcak su kullanmayın. Etkilenen bölgeyi asla ovmayın. Özellikle de karla...

Aşırı soğuktan etkilenen bölge hiçbir zaman ateşe yaklaştırılmamalı. Duyu azaldığından dolayı bu bölgeler yanabilir,

Hastalara sıcak çay ya da kahve verebilirsiniz. Ancak alkol içirilmemeli,

Aşırı soğuktan etkilenen bölge daima yukarıda tutulmalı,

Yeniden ısıtma sonrasında yüzeysel damarlar kırmızı ve ağrılı hale gelir. Bu da o bölgede kan akımının yeniden sağlandığını gösterir. Daha derin donuklarda ise dokular hala sert, soğuk ve mavi bir renkte gözlenir.

Donmanın üç aşaması

Donmanın ilk aşamasında, vücut yüzeylerinde iğnelenmeyle beraber beyazlaşma ve yumuşama gözlenir. Henüz kalıcı hasar yoktur. Etkilenen bölgenin ısıtılmasıyla sorun çözülür.

Donmanın ikinci aşamasında, etkilenen bölgelerde kabarcıklar ortaya çıkar. Cilt uyuşuk olarak hissedilir. Ciltteki hücrelerde buz kristalleri oluşur.

Son aşamada kan damarları, kaslar, tendonlar, sinirler donar. Kalıcı hasar ortaya çıkar. Kan pıhtılaşır ve kangren gelişebilir. Ayrıca ciddi enfeksiyonlar ve uzuv kayıpları sıklıkla gözlenebilir.