Sofranızda böceğe yer var mı?

Uzakdoğu’nun pazar yerleri çok ilginç ve renkli olur. Yaşamınız boyunca görmediğiniz pek çok şeye bu pazarlarda şahit olabilirsiniz. Hiç bilmediğiniz garip yiyecekler de burada karşınıza çıkar. Bir Hong Kong gezim sırasında gittiğim pazar yerinde, hazır yemeklerin satıldığı bölümü gezerken gördüklerim karşısında hem şaşırmış hem de tiksinmiştim. Tezgâhların üstünde, kızartılmış çekirgeler, hamamböcekleri, akrepler, tırtıllar, örümcekler sıralanmıştı. Rehberim, uzunca bir çöpün ucundaki dev çekirgeyi afiyetle midesine indirirken bana da ikram etmek istemişti. O an midemin altüst olduğunu hissetmiş ve orayı hızla terk etmiştim. ‘Çöp Çekirge’yi yemek aklımın ucundan bile geçmemişti.

Aradan yıllar geçti. Tayland’da bir pazar yerinde, yolum yine kızartılmış böcek satılan bölüme düştü. Bu kez çok tepkisel davranmadım. Hatta merakımı yenemeyip bir çekirgeyi ağzıma attım. Tadı fındıkla yanık galeta arası bir şeydi. Böcek yeme deneyimim bir çekirgeyle son buldu. Bu deneyimimi anlattığım zaman, dinleyenlerin yüzüne oturan dehşet dolu bakışları unutamıyorum.

ET SADECE ZENGİN MASASINDA OLACAK

“Pazar günü bu iğrenç konu da nereden çıktı?” diyecek olursanız, sizlerin de yakın bir gelecekte bu böcekleri yemek masanızda ağırlayacağınızı söyleyerek anlatmaya başlayabilirim. Bunun nedeni de dünya nüfusunun hızla çoğalması. İstatistikler, gelecek 30 yıl içinde dünya nüfusunun 9 milyarı bulacağını öne sürüyorlar. Bu kadar insanı bugünkü bilinen gıdalarla beslemek neredeyse olanaksız olacak. Et fiyatları giderek artacak. Sadece zengin masalarında görünecek. Tahıl, sebze, meyve yetiştirilecek tarlalar ve bahçeler yerlerini binalara kaptıracak.

Halihazırda 1 milyar insan beslenmek için yeterli gıdayı bulamıyor. Yani aç geziyor. Bu rakam her geçen gün biraz daha artıyor. Onun için ülkeler geleceğin kıtlığına çözüm arıyor. Geleceğin yiyecek kaynaklarının başında da böcekler geliyor.

Hemen tiksinmeyin ve düşünün. Zaten bir şekilde bu böceklerle iç içe yaşıyor ve tadına bakıyorsunuz. Gece yatakta kaç yüz bin mikroskobik kurtçukla sarmaş dolaş uyuduğunuzu biliyor musunuz? Ya da mantar, kiraz, kayısı, erik yerken kurtçukların da tadına baktığınız aklınıza geliyor mu? Böcek yemekten iğreniyorsunuz da arının balgamı olan balı, kaşık kaşık tüketmekten çekinmiyorsunuz.

Biz tiksineduralım, dünyada böcek yeme alışkanlığı hızla yayılıyor. Güneydoğu Asya ve Afrika’da 2 milyar insan böcek, tırtıl larvasıyla besleniyor. Bunu, zorunluluktan değil de bu besinleri sevdikleri için yiyorlar. Hollanda Wageningen Üniversitesi Öğretim Üyesi Marcel Dicke, dünyada 1000 böcek çeşidinin yenebildiğini söylüyor. Böcek yetiştirme programlarına geniş destek veren Dünya Gıda Örgütü (FAO), listeyi biraz daha genişletip, yenilebilir böcek sayısının 1909 olduğunu açıkladı.

Bu arada dünyada yenilebilir böcek yetiştirmek için yatırımlar başladı bile. Örneğin, Çin’de çok büyük kurtçuk çiftlikleri üretime geçti. Batı sermayesi Zimbabwe’de tırtıl çiftliklerine büyük yatırım yaptı. FAO, böcek yetiştirme programlarını sürekli geliştiriyor, kaynak yaratmaya çalışıyor.

Böcekler için, ‘geleceğin besin kaynağı’ denmesinin nedeni boşuna değil. Çünkü hem beslenmesi kolay hem doğaya hiçbir zararı olmayan bu yenilebilir böcekler, protein, kalsiyum, demir, mineral ve vitamin içeriyorlar. Yapılan araştırmaya göre beslenme mönüsünde yer alan kuzu eti yüzde 17, balık yüzde 21, sığır eti yüzde 20, tavuk yüzde 23 protein içerirken, bu oran çekirgede yüzde 50-75, örümcekte yüzde 64, karıncadaysa yüzde 24.

Bizim görmeye tahammül bile edemediğimiz böcekler, bazı ülkelerde sofraların baştacı oluyor. Örneğin Afrikalılar, çekirge ve iri kelebek tırtılını hiçbir şeye değişmiyorlar. Yeni Gine’de ağustos- böceği en sevilen yiyeceklerin başında geliyor. Tayland’da iri suböceği, istakoz kadar kıymetli. Japonlar ise çeşitli soslarla karıştırılan kızartılmış yaban arısına bayılıyorlar. Kamboçya’da halk parkta, bahçede gezerken haşlanıp kurutulmuş hamamböceğini çıtır çıtır yemeyi çok seviyor. Tıpkı bizim ayçiçeği çıtlattığımız gibi. Meksikalılar da böcek yiyen ülkeler sıralamasında üst sıralarda yer alıyorlar. Hatta en lezzetli tekilanın içinde özel bir kurtçuk bulunuyor. Gusano denen bu kaktüs kurdunun içinde bulunduğu Mescal, ülkede en sevilen içkilerin başında geliyor.

HARAM DEĞİL

Aslında Müslüman toplumunda çekirge haram yiyecekler arasında yer almıyor. İbn Ebi Evfa, Hz. Muhammed ile yedi kez savaşa gittiklerini ve yedi seferde de çekirge yediklerini öne sürüyor. Bir hadisteyse Hz. Muhammed’in çekirgeler için, “Onlar Allah’ın en kalabalık ordularıdır. Onu ne yerim ne de haram kılarım” dediği rivayet olunuyor. Gelelim yenilebilir böceklerin lezzetine. Üç yıl üst üste dünyanın en iyi restoranı seçilen Danimarka’daki Noma restoranın şefi Rene Redzepi, karıncanın tadının soyulmuş limon kabuğunu andırdığını söylüyor. Ünlü şefe göre çekirge ve pervane- böceği lavrasının tadıysa kuvvetli bir balık sosunu andırıyor. Redzepi ayrıca, arı larvalarıyla yapılan tatlı mayonezin çok lezzetli olduğunu vurguluyor. BBC’de yayınlanan bir belgeseldeyse yazar Stefan Gates, yağda kızarmış çekirgeyle ızgarada pişirilen tarantulanın damakta unutulmaz tatlar bıraktığını belirtiyor. Uzmanlar lezzet konusunda tam puan verdikleri böcekler konusunda uyarı yapmayı da ihmal etmiyorlar: “Ölü böcek yemeyin. Çünkü çabuk bozulurlar. Canlıyken haşlayın veya kızartın!..”

Şimdi gelelim gerçeğe: Yiyecek kaynakları hızla tükeniyor, buna karşılık dünyadaki insan sayısı giderek artıyor. Yakın gelecekte birbirimizi yemek istemiyorsak, böceklerle beslenmeye kendimizi yavaş yavaş alıştıralım. Biz iğrensek de iğrenmesek de gelecek yıllarda böcekle dolu kavanozlar, paketler market vitrinlerinde yerlerini alacaklar.