Dubai şokuyla birlikte Borçlu ülkeler yeniden hatırlandı

Ama riski, gerçekleşinceye kadar almayan uluslar arası piyasalar, Dubai hükümetine ait Dubai World adlı şirketin, ‘Borçlarımızı ertelemek istiyoruz’ açıklamasıyla paniğe kapıldı.

Şimdi önemli bölümü Avrupa bankalarına ait 80 milyar dolarlık borcun nasıl, hangi vadede ve kim tarafından ödeneceği tartışılıyor.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) daha zengin üyesi Abu Dabi’nin destek açıklaması piyasaları biraz yumuşatsa bile, ‘krizi atlattık’ havasına girenlerin morali bozuldu. Hatta ‘beklenen ikinci dip geliyor mu’ endişeleri de arttı.

Endişenin kaynağı borçlu ülkeler

Artan endişeleri ise Dubai benzeri ülkelerin sayısının artması olasılığı tetikliyor. Yunanistan ile ilgili tereddütler zaten vardı. Litvanya ve komşu ülkelerin sıkıntıları da biliniyor. Bunlarda beklenti gerçekleşir ve ‘zincir etkisi’ ile yenileri eklenirse, global bankacılık sistemi yeni bir şok ile karşı karşıya kalabilir.

Böyle bir riskin sinyalleri de kredi riski sigortası (CDS) oranlarından geldi. Dubai’nin CDS’i 134 puan artıp, 675’e çıktı. Tablo geçen haftanın son iş gününe ait oranları görüyorsunuz. Ancak, Malezya, Tayland, Litvanya ve Macaristan gibi borçlu ülkelerde oranlar biraz daha yükseldi.

15.3 trilyonluk dış borç

Bu rakamları ise ülkelerin artan borçluluk rakamları yukarı çekiyor. Rating kuruluşu Moody’s tarafından yapılan bir araştırma, aslında endişeleri haklı çıkarıyor. Araştırmaya göre, ülkelere ait borç miktarı 2007 sonundan bu yana yüzde 50 oranında arttı ve 15.3 trilyon dolara yükseldi.

Daha kötüsü var. Moody’s, önlemler alınmazsa, 4-5 yıl içinde borcun en az yüzde 50 düzeyinde artıp, 22 trilyon doları geçmesini bekliyor…

İşte ABD ve Avrupa’daki bankaları Dubai ile birlikte bu devasa gerçek strese sokuyor. Yoksa tek başına 80 milyar dolarlık borç, varlıkları da düşünüldüğünde dünya sistemini çökertecek bir yapı değil.

Dubai hükümetinin mal varlığına bakınca durum daha da iyi anlaşılıyor. Ortak olduğu birkaç şirketi saymam yeterli olur: Standard Chartered Bank, HSBC, MGM Mirage, Cirque de Soleil, Emirates, Londra Borsası, Sony, Deutsche Bank…

IMF defteri yeniden açılır mı?

Dubai’nin çöküşünün ilk etkileri bayram öncesinde dünya borsalarında hissedilmişti. Bayram sonrası Asya piyasaları hızlı toparlandı, Ortadoğu ve Avrupa’da düşüşler devam etti.
Türkiye’ye etkisini ise bugün göreceğiz. İMKB’nin açılışı, büyük ölçüde Avrupa ve ABD’nin kapanışına bağlı… Ama düşük açılması olasılığı yüksek görünüyor.
Abu Dabi’nin desteği ile borsalardaki düşüş dursa da gelişmekte olan ülkelere kırılgan bakış bir süre devam edebilir. Bu Türkiye ve benzeri ülke ekonomilerini olumsuz etkileyebilir.
Belki böyle bir ‘kırılgan’ dönemde, büyümeyi riske atmak istemeyen hükümet, IMF ile anlaşmayı yeniden gündeme getirebilir. Olmaz mı? Bence olabilir, üstelik bahanesi de hazır…

Yatırımcı için altında ‘yeni gerçekler’

1. Altın 1200 dolara koşuyor. Biraz daha gider mi? Gidebilir. Ancak, unutmamak gerekir ki, gidebileceğinden daha fazlasını geri de gelebilir. Bunu 1000 dolara gittiği dönemde yapmış, 800 dolara kadar gerilemişti.
2. Altını iyi anlamak için, gerçeklerini de bilmekte yarar var. Çıkışın arkasında arz eksikliğinin olmadığı kesin gibi… Çünkü, ardaki artış devam ediyor. Yeni altın yatakları da bulunuyor.
3. Fiyatı, arz değil, daha çok talep belirliyor. Altın talebi, yeni altın arzından 40 kat daha önemli. Yani talepteki yüzde 0.25 oranındaki artış, arzdaki yüzde 10 artıştan daha büyük etki yapıyor.
4. 150 bin ton altının, 108 bin tonu para politikası ve yatırım amaçlı tutuluyor. Kalanı ise mücevher sektörüne gidiyor. Fiyatı da esasen ilk bölüm, yani yatırım amaçlı olan belirliyor. Çünkü, en azından yüzde 40 civarında büyüyen mücevherat sektörünün etkisi olmadı.

Dolar ve borsalar çok önemli
5. Aksini belirtenler olsa dahi son 2 yılda altını büyük ölçüde dolar kuru, kredi faizleri ve enflasyon etkiliyor. Bu etki önümüzdeki dönemde de kendini hissettirebilir.
6. Hisse senedi piyasasının yönü de altın fiyatlarını etkiliyor. 1966-1982 yılları arasında hisse senedi piyasasında yaşanan ‘ayı’ (düşüş) trendine, altın fiyatlarındaki ‘boğa’ (yükseliş) dalgası eşlik etmişti.
7. 1982-2000 arasında hisse senedi piyasasındaki yükseliş döneminde ise altın fiyatı düşüş ağırlıklı bir trend izlemişti. Yani borsalar tekrar kalıcı şekilde güçlenirse, altındaki trend değişebilir.
8. 1991 yılından 2009’a kadar merkez bankaları altın stoklarını yüzde 10 düşürmüşlerdi. Şimdi ise alım yapıyorlar.  Çin, Rusya ve Hindistan, 2003’den sonra alıcı pozisyona geçtiler. Bunlara Sri Lanka da eklendi. Vietman ise altın ithalatındaki yasağı kaldırdı. Bu da fiyat üzerindeki baskıyı, en azından kısa vadede artırıyor.
9. Son olarak büyüme ve işsizlik rakamlarındaki iyileşme, altın fiyatlarındaki yükselişi engelleyebilir, hatta düşüşe çevirebilir. Büyüme, altındaki ‘güvenli liman’ algısını değiştirebilir.