Kurthan Fişek: Katrilyonu telaffuz etmeyi öğreniyoruz

Kurthan FİŞEK

EKONOMİDEN anlamadığım için, ekonomik konularda yazı yazmam, yazamam... Bilimsel namusum depreşir, elim gitmez...

Maaşıma bakarım. Girdi-çıktıma bakarım.

Her ayın üçüncü günü açıklanan ‘‘enflasyon hızı’’ rakamlarına bakıp heyecanlanırım... ‘‘Aman hanım!’’ derim, ‘‘Hemen alışverişimizi yapalım... Ne olur, ne olmaz, yine artar bu enflasyon hızı...’’

Manava gidersin... Bir kilo domatesi kesekáğıdına doldurtursun...

‘‘Kaç para?’’ diye sorarsın...

‘‘500 bin lira!’’ der.

Sinirlenirsin... ‘‘Be adam! Daha geçen hafta aldıydık, 220 bin liraydı kilosu... İşitme özürlü müsün ne? Devletin en resmi ağızları açıkladı enflasyon hızının düştüğünü...’’

Manav dostum güler.

‘‘Devletin yetkili ağızlarına mı inanacaksın, benim etiketlerime mi?’’

* * *

1950 yılının başında ‘‘milyonları telaffuz etmeyi’’ öğrendik.

Yıllar geçti, katrilyonları konuşuyoruz.

Arabaya binerken, şoföre, ‘‘Kusura bakma, üstümde bozuk para yok... 10 milyon bozabilir misin?’’ diye soruyor, şakkadanak cevabını alıyorsun...

‘‘Onun kendisi bozuk záten...’’

İşini hızlandırmak için, çaktırmadan 10 milyonluk banknotu katlanmış vaziyette uzatırsın memura...

‘‘Allah bin bereket versin!’’ diyeceğine sinirlenir, parayı suratına atar. ‘‘Bu ne lan? Sadaka mı veriyon?’’

Milyonu, milyonları beğenmez olduk. Trilyondan aşağı cukka-rüşvet yok... Neymiş? Enflasyon hızı düşüyormuş...

Breh breh breehhhh!

* * *

1 Milyonu ilk telaffuz eden devlet büyüğü rahmetli Menderes'ti. Arkasından Süleyman Demirel geldi, halkımıza diksiyon dersi verdi, trilyonları telaffuz etmeyi öğretti. Türkiye'nin milli geliri ilk ne zaman trilyonu aştı?

a. 1968 b. 1973 c. 1978 d. 12 Eylül

2 Cumhuriyetin kurulduğu yıl, Türkiye'nin milli geliri 953 milyon liraydı. Şimdi ‘‘rüşvet’’ niyetine bile geçmeyen bir rakam... 1990 yılında, bir yıl evveline göre, 107 trilyon artarak, 393 trilyonu buldu. Nasıl oldu bu iş?

a. Milli gelir hesaplama yöntemi değiştirilerek

b. Üretim artırılarak

c. Enflasyon hızını keserek

d. Allah'a dua ederek

3 İstatistik bilimini bazıları şöyle tarif eder: ‘‘Rakamlarla yalan söyleme sanatı’’... Kimine göre bühtan, kimine göre gerçeğin ta kendisidir bu tarif... Sorumuzu cevaplandırın, kararı siz verin... 1990 yılının ‘‘iktisadi büyüme hızı’’, kaç değişik rakamla kamuoyuna lanse edildi?

a. 3 b. 5 c. 7 d. 9

4 Para, pul, metelik, mangır, kuruş gibi para birimlerimiz tarihe karıştı. Belki nostaljik takıldığı, belki mazoşistler tarafından yönetildiği için, birim fiyatlarını kuruş üzerinden hesaplayan, mesela ‘‘ısmarlama erkek elbisesi dikişi’’ne 24 milyon 666 bin kuruş fiyat biçen kuruluşumuz hangisi?

a. Devlet İstatistik Enstitüsü

b. Terziler Konfederasyonu

c. İstanbul Büyükşehir Belediyesi

d. Malul Gaziler Derneği

5 Temel gıda maddelerinin, özellikle de ekmeğin fiyatlarıyla oynanmasına duyarlı oluyor insanlar... Halk sokağa iniyor, yönetimleri deviriyor. Vurdumduymazlık en çok nerede var?

a. Mısır b. Cezayir c. Fas d. Türkiye