Kuyruklu yıldıza iniyoruz

67P/Churyumov-Gerasimenko adlı kuyruklu yıldızın 15 kilometre yakından çekilmiş resmi. Bu fotoğrafı Rosetta çekti.

Rosetta, Mısır'da bulunmuş bir yazıtın adı. 'Rosetta taşı' diye de geçiyor. Bu yazıtın özelliği, aynı cümlelerin eski Yunanca ve eski Mısırlıların yazısı olan hiyeroglifle bu taşın yüzlerine yazılmış olması.

Bu sayede eski Mısır yazısının sırrı çözüldü; binlerce yıl hüküm sürmüş bir uygarlığın sırlarını o taş sayesinde öğrendi insanlık.

Şimdi uzayda bir aracın adı Rosetta. İşi bir kuyruklu yıldızın sırlarını çözmek, bu yolla evrenin doğasını biraz daha iyi öğrenmek.

Rosetta, Avrupa Uzay Ajansı ESA tarafından yıllarca süren hazırlıklardan sonra fırlatıldı, bundan tam 98 gün önce de uzay boşluğunun ortasında ulaşmak istediği hedefi yakaladı. Hedef bir kuyruklu yıldızdı, astronomların 67P/Churyumov-Gerasimenko adını verdiği bir kuyruklu yıldız.

Grafiği Avrupa Uzay Ajansı hazırladı. Bugünün hikayesi gibi biraz.

Başından beri Rosetta'nın içinden çıkacak bir aracın bu kuyruklu yıldıza inmesi ve kuyruklu yıldızla ilgili daha fazla bilgi toplaması planlanmıştı. Bugüne kadar kuyruklu yıldızlarla ilgili temel bilgilerimiz bazı tahminlerden ve astronomların geliştirdiği çeşitli yöntemlerle kuyruklu yıldızın bileşiminin bazı bölümlerini gözlemekten ibaretti. Ama son 98 gündür 67/P ile birlikte yolculuk eden Rosetta bu bilgilerimizi zaten çok geliştirdi. Şimdi, ben bu satırları yazarken Philae adı verilen ve kabaca 100 kilo ağırlığında, evdeki bir tam otomatik çamaşır makinesi büyüklüğünde (ve şeklinde) olan araç Rosetta'dan ayrıldı, 67/P'ye doğru toplamda yedi saat sürecek alçalmasına başladı.

Hatta tam bu cümleyi yazarken bilgisayarımda arka planda bir alkış koptu; hemen döndüm ESA'dan yapılan canlı yayına baktım. ESA'nın Almanya'nın Darmstaad kentindeki kontrol merkezinde bilimciler birbirlerini öpüyor, kutluyordu. Sebebi az sonra anlaşıldı: Philae'den ilk sinyal alınmıştı, artık kontrol merkezi aracın 67/P'ye alçalışını telemetri vs bilgileriyle birlikte canlı izlemeye başlamıştı. Pek yakında video aktarımı da başlayacaktı.

Bir kez daha hatırlatayım: Bütün bunlar dünyadan 500 milyon, evet MİLYON kilometre uzakta oluyor. Rosetta sinyallerini ışık hızıyla yolluyor ama o sinyallerin dünyaya ulaşması 28 dakikadan fazla sürüyor.

O yüzden sabah Türkiye saatiyle 10.35'te Philae'nin Rosetta'dan ayrtılması gerçekleşti ama bu ayrılmanın sorunsuz yaşandığı ve başarıldığı bilgisi için 28 dakikadan fazla beklemek gerekti. Belki de böyle yazmamalı, konuşmamalıyız; 'Philae, Rosetta'dan Türkiye saatiyle 11.03'de ayrıldı' demeliyiz, bilemedim.

Rosetta 2 Mart 2004'te fırlatıldı.

Uzayın derinliklerinde, bizden 28 ışık dakikası uzakta bir aleti dünyada bir kontrol odasından yönetmek çok büyük bir olay. O aracın içinden çıkan bir başka aracı 15 kilometre uzunluğunda bir taş parçasının üzerine indirmek ise çok ama çok büyük bir olay.

Ama esas büyük olay sonra gelecek: Philae tam 10 yıl boyunca 67/P'nin üzerinde yolculuk yapacak. Bir yandan o taşı inceleyecek, belki organik moleküller bulacak, bir yandan da güneş sisteminin geri kalanını gözlemiş olacak.

Philae'nin 67/P'nin üzerine sorunsuz biçimde inip inmediğini bu akşam saat 17.00-18.00 arasında öğreneceğiz. Umalım ki başarılı bir iniş olsun.

Yazıya 'Rosetta'nın anlamıyla başladım, Philae'nin anlamıyla bitireyim.

Philae, eski Mısır'da küçük bir adanın adı. Bugün Aswan baraj gölünün altında kalan bu adada eski Mısırlılar zamanında tanrı İsis adına yapılmış bir tapınak vardı. Sonra ilk Hristiyanlar da burada ilk kiliselerini yaptılar. Philae'nin kelime anlamı 'Sınır'.

Evet, uzaydaki Philae de o sınırları zorluyor işte.

İşte bu da Philae ve onun nasıl ineceğini gösteren gfrafik. Yine ESA'dan.