Sarı altın yerinde duramıyor

Tekrar tekrar yazıyorum ki artık herkes iyi bilsin... Yaş ve kuru üzümde dünyanın en önde gelen ülkelerinden biriyiz. Özellikle çekirdeksiz kuru üzümde (ÇKÜ) hem üretim hem ihracatta küresel ölçekte söz sahibiyiz. Buraya kadar sorun yok. Ancak üzüm piyasası dengeye gelemiyor, fiyat istikrarsızlığı sorununu bir türlü çözemiyoruz. Bu yeni değil, yıllardır böyle. Çok somut bir örnek vereyim. ÇKÜ’ün fiyatı son 10 - 15 gün içinde aldı başını gitti. Peki ne oldu da sarı altının borsa kilogram fiyatı 2,80’lerden 4 liraya fırladı? Tariş Üzüm Birliği Başkanı Ali Rıza Türker, İzmir Ticaret Borsası (İTB) Meclis Üyesi Mehmet Esmer ve İTB Yönetim Kurulu Üyesi İlhan Zincircioğlu ile son gelişmeleri görüştük.

Stok kurumu şart

Ali Rıza Türker, “Öncelikle son günlerde beklenmedik bir afet olarak bağ alanlarına büyük zarar veren don ve dolu olaylarını dikkate almamız gerekiyor. Bizim tespitlerimize göre maalesef büyük oranda rekolte azlığı yaratabilecek bir olumsuz gelişme ile karşı karşıyayız. Bu kimsenin hesap etmediği bir durum oldu. Sonuç olarak ortaya çıkan tablo tamamen bir arz ve talep olgusu biçiminde değerlendirilmeli. Daha çok Alaşehir ve Sarıgöl yöresinde dolu ciddi zarara yol açmış bulunuyor. Tabii bu da fiyatları tetikledi, bu gerçeği görmezden gelemeyiz. Yaş ve kuru üzüm piyasasında fiyat istikrarını herkesten fazla biz isteriz. Çünkü on binlerce üretici ailenin temsilcisi konumundayız. Bizim önceliğimiz üreticilerimizin güven içinde faaliyetlerini sürdürmeleri ve düzenli gelir sahibi olmalarında yatıyor. Bu çerçevede gündeme getirilen ‘Stok kurumu’ önerisini elbette destekliyoruz. Zaten Tariş Üzüm Birliği olarak devletin yönlendirmesiyle yıllarca stok kurumu gibi çalıştık. Ama artık böyle bir misyonumuz yok. Özel sektör zihniyeti ile hareket ediyoruz ve her yönden güçlüyüz. Ancak son zamanlarda giderek genişleyen bağ alanları konusuna dikkat çekiyoruz. Nedense bu önemli konuda bizden başka sesini çıkartan pek kimse yok. Fiziki planlamayı son derece önemsiyoruz, ancak bağ bölgelerinin fiziki planlaması yapıldıktan sonra yani ‘arz fazlası’ sorununa ciddi bir yaklaşım getirildikten sonra Stok kurumu hayata geçirilebilir. Ayrıca yaş üzüm ihracatının da mutlaka etkin bir destek alması gerekiyor. Ton başına 150 lira destek sağlanmasıyla ihracatta önemli artış meydana geleceğini öngörüyoruz. Yanı sıra özellikle ‘Thomson seedless’ çeşidinin yaygınlaştırılmasıyla da yaş üzümü dış pazarlara çok daha avantajlı biçimde satar hale gelebiliriz. Son sözüm de ‘Alivreci’ niteliği taşıyan ihracatçılara olacak. Alivre mal satarak piyasanın işleyişini bozuyor ve gerçek fiyat oluşumunu engelliyorlar. Kamuoyunun bunu bilmesi gerekir” diyor.

Çözüm yeri borsa

Mehmet Esmer ise, “Gerçekten de don ve dolu gibi doğa olayları bağlara büyük zarar verdi. Bu beklenmedik durum rekolteyi kaçınılmaz biçimde etkileyecek. Ancak çok kısa bir süre içinde fiyatların yüzde 30 düzeyinde yukarı yönlü hareketi piyasayı ve tabii ihracatçıyı yeniden pozisyon almaya yönlendirdi. Bu arada ortaya çıkan söz konusu fiyat hareketlerinden Borsamızı sorumlu tutan bazı açıklamaları da hayretle karşılıyoruz. Çünkü ÇKÜ, 1924 yılından beri İzmir Ticaret Borsası’nda işlem görüyor. Başka bir ifadeyle böylesine kurumsallaşmış bir piyasa düzeni içinde çalışırken, Borsamızda hiç işlem yapmayan bazı kişilerin bizleri eleştirmeye kalkışması hoş değil. Oysa dışarıda işlem yapmak yerine İzmir Ticaret Borsası tercih edilseydi, piyasada istikrarın sağlanması çok daha kolay olurdu diye düşünüyoruz. Şu anda içinde bulunduğumuz durum kısa vadeli bir fiyat artışının piyasa tarafından hemen hazmedilememesi şeklindedir. Çok da telaşa kapılmanın anlamı yok. Gelinen fiyat düzeyinin kalıcı olup olmayacağını bekleyip göreceğiz” diye konuşuyor.

Spekülasyon gibi

İlhan Zincircioğlu şu değerlendirmeyi yapıyor: “Evet beklenmedik doğa olayları yüzünden üründe bir azlık gözüküyor. Özellikle 10 numara üzümde fiyat 4,5 liraya yükseldi. Fakat ben şahsen son gelişmeleri daha çok bir spekülasyon gibi görüyorum. Nitekim daha sonra 10 numara üzüm 4,1 liraya, 9 numara ise 4 liraya geldi. Önümüzdeki günlerde daha normal bir piyasa gelişmesi olacağını ve fiyatın dengeye doğru gideceğini tahmin ediyorum.”