Taksim Meydanı 31 Mayıs 2038'de nasıl olacak?

Birçok kenti ve bölgeyi kapsayan yoğun bir programdı. Programın tek boş günü de Çin'e ayak bastığımın ertesi günüydü.

Panda yetiştirme merkezinin bile yer aldığı bu yoğun programda belki de “atlanan” tek yer olan Tiananmen Meydanı'nı ve etrafını gezerek geçirmek istedim, bu boş günü.

Tiananmen Meydanı, dünyada tarihi, geçmişi ve önemi olan alanlardan birisi. 440 bin metrekare ile dünyanın en büyük dördüncü meydanı. Etrafında Yasak Şehir, Mao Mozolesi ve Çin Ulusal Müzesi var.

Tüm bunlara ulaşmak ise biraz zahmetli. Zira, tamamen "yayalaştırılmış" olan bu meydana girişler yalnızca alt geçitlerden yapılıyor.

DEDEKTÖRDEN GEÇİLEREK GİRİLEN MEYDAN

Alt geçitlerde de polis kontrol noktalarında dedektörden geçmeniz, çantanızı x-ray cihazınıza sokmanız gerekiyor.

Turistler için pek bir sıkıntı yok. Esas sıkıntı Çinliler için. Meydanı artık tamamen turistlere bıraktıklarından buraya bir nedenden gelen az sayıdaki Çinli'ye yapılan aramalar daha sıkı. Sadece bir çakmak için bile bir Çinli'nin çantası ve üstü dakikalarca aranabiliyor.

İşte böyle enteresan bir yer, Tiananmen Meydanı. Enteresanlığının ötesinde Çin tarihinde de çok önemli bir yere sahip. Ki, zaten tarihsel perspektifte bakıldığında bu önlemler ve tuhaflık da bir şekilde anlam kazanıyor.

TALEPLER DE, EYLEM DE TANIDIK

Tam 25 yıl önce, yılın yine bu dönemlerinde başta öğrenciler olmak üzere yüz binlerce insan sokağa dökülmüştü, Çin'in başkentinde.

Olayları liberal ve özgürlük yanlısı eski Komünist Parti Genel Sekreteri Hu Yaobang'ın ölümü tetiklemişti. Öğrenciler başlattı, ardından işçiler ve diğerleri katıldı.

İlkbaharda başladı, meydan işgal edildi, en yoğun döneminde en az bir milyon kişi bu meydanda toplandı.

Talepler tanıdık, bildik... Devletin hesap vermesi, yolsuzlukla mücadele edilmesi, basın özgürlüğü, ifade özgürlüğü, işçi haklarının iyileştirilmesi...

200 BİN ASKER, HALA BİLİNMEYEN ÖLÜ SAYISI

Çin devleti önce uzlaşmacı davranmaya çalıştı. Ancak olmadı.

Bunun üzerine 25 yıl önce tam bugün, yani 3 Haziran 1989'da gösterileri silahla bastırmaya karar verdi. 200 bin asker operasyonda görev aldı. Güvenlik güçleri, tanklarla, silahlarla meydana girdi ve görülmemiş bir katliam yaptı.

Ölü sayısı hala bilinmiyor. Çin devleti, 241 kişinin hayatını kaybettiğini söylüyor. Muhaliflere göre ise bu rakam en az 2 bin...

TOPLUMSAL BELLEĞİN YİTİMİ

Ve o tarihten sonra, haliyle, Çin'de hiçbir şey eskisi olmadı. Çin tarihinde, ki sokak eylemlerine hiç de yabancı olmayan bir ülkedir, bir milat oldu, bu katliam.

Bu olayla Çin devleti de baskıyı artırdıkça artırdı. Bir daha hiçbir eyleme, hiçbir muhalefete göz açtırmadı.

Meydan, turistlere kaldı, girişlerine x-ray cihazları kondu. Teknoloji gelişti, akıllı telefonlar, sosyal medya geldi. Çin devleti, hem interneti kontrol altına aldı hem de kendi versiyonlarını yaratarak, 1 milyardan fazla insan için kapalı devre hayatlar kurdu.

Ve hepsinden önemlisi, Tiananmen Meydanı katliamı, toplumsal bellekten yok edildi. Devletin tarihi yeniden şekillendirmesinin acı bir anıtı olarak kaldı.

“NE OLDU 1989’DA, SEN NE DUYDUN?”

Tekrar 2011'e dönersek... Tiananmen Meydanı'nda tek başıma dolaştığım saatlerde telefonum çaldı ve bana hem tercümanlık hem de rehberlik yapmakla görevli mihmandarım telaş içinde nerede olduğumu sordu.

Kısa bir süre içinde de yanımda bitti. Turuma onunla devam ettim.

Katliamın olduğu yıl doğmuştu... Ona 1989 yılında yaşanan olayları sorduğumda ise aldığım yanıtı asla unutamayacağım:

"Ne oldu ki 1989'da, benim bir bilgim yok, sen nereden duydun?"

Üstelik kendisi Çin'in zorlu eğitim sistemi içinde üniversiteyi bitirme başarısı göstermiş, hatta bir dönem de Türkiye'de eğitim görmüştü.

ÇİN’DE KAPALI DEVRE HAYATLAR

Şaşırdım ve sonra mihmandarımın durumunun toplumsal belleğin, hafızanın devlet eliyle nasıl şekillendirildiğinin önemli bir örneği olduğunu fark ettim.

Bugünün dünyasında hala bilgi saklamak mümkün mü? Evet, çok mümkün...

İşte Çin de tam olarak bunu yapıyor.

İnternet sıkı bir biçimde kontrol altında. Örneğin Çin'deyken Tiananmen Meydanı diye Google'da arama yaptığınızda ne kadar şahane bir meydan olduğu dışında başka sonuç görmeniz mümkün değil.

Twitter'a erişim yasak ama Weibo var, aynı işi yapan. Çin gençliğinin tamamı burada olduğundan Twitter'a ihtiyaç duyan da yok. Hatta çoğu, tanıdık baypas yöntemleriyle ikisini birden kullanıp, bir süre sonra sıkılmış, Twitter'ı bırakmış.

Facebook da kapalı ama Renren var... Ren "insan" anlamına geliyor. Google, Youtube hepsinin devlet eliyle hazırlanmış muadilleri mevcut. Ve herkes orada.

25’İNCİ YIL ÖNLEMLERİ

Tüm bunlar yetmemiş gibi, Tiananmen Katliamı'nın 25’inci yıldönümü diye Çin devleti Google'a erişimi kapattı. Maazallah birisi girer de Tiananmen kelimesini arama çubuğuna yazar diye herhâlde...

Günler öncesinden meydan civarında güvenlik önlemleri artırıldı. Çin güvenlik güçleri, ev ev basarak "sakıncalı" isimleri gözaltına aldı.

Özetle, ülkede Tiananmen'in T'si bile söylemek şu ara pek tehlikeli...

Hal böyleyken de insan tüm bunları uzaktan izleyip başlıktaki soruyu sormadan edemiyor...