Çıkarmanın 75. yılı

TALİHİN DÖNÜŞÜ

Mareşal Rommel’in Kuzey Afrika’daki ilerlemesi, Vichy Fransası’nın müttefik olarak varlığı yanında İngiltere’yi ta Mısır’a kadar itelemesi ancak El-Alameyn’de yani Kahire’nin çok yakınında General (Mareşal) Montgomery’nin Almanları durdurması ve Alman gerilemesinin başlaması savaş talihinin döndüğünü gösteriyordu. Girit’in işgalinden sonra Hindistan yolundaki Kıbrıs ve Mısır tehdit altındaydı. Mısır sulhun son kalesiydi. İşgal edilen Yunanistan’daki başta Türk büyükelçisi Enis Akaygen olmak üzere Atina’daki bazı büyükelçilikler mülteci Yunanistan’ın çekildiği Kahire’ye birlikte geçmişlerdi. Kahire ve Mısır halkı 5 bin yıllık lakaydisi içinde savaşı takip ediyorlardı.

PARAŞÜT RİVAYETİ

Hatta rivayet ediyorlar ki paraşütle atlarken hatların gerisine düşen bazı Alman askerleri pazarın içinden yürüyüp geçmiş, kimsenin pek dikkatini çekmemiş. Savaş içindeki Kahire eski hayata devam ediyordu. Öbür cephelerde ise 1941 Haziranı’nda Brest-Litovsk’ta Sovyet savunmasını yaran Almanya yıldırım savaşıyla (Blitzkrieg) Leningrad’a, Stalingrad hattına yığıldı. Bu çılgın ilerleme hiç şüphesiz ki Almanya’nın besleyebileceği bir hat değildi. Mesafe 1941 kışının acımasızlığı, iaşe imkânlarını yok etmişti. Sovyet Ukraynası ve bütün hatların çabuk teslim olmasına rağmen Alman ilerlemesindeki gaddarlık Rusya’yı direnişe sevk etti. Savaş hazırlığı tam değildi ama Batılılarla ittifaka girildi.

NİHAİ VURUŞ FARKI

1943’teki Stalingrad zaferinden sonra Sovyetler de süratle batıya ilerlemeye başladılar. Sicilya ve İtalya üzerinden müttefikler güney cephesini de yardılar. İtalya savaştan çekildi ve müttefiklere katıldı. Mussolini tevkif edilmişti ama Hitler kendisini kaçırdı ve aynı yıl kuzeyde Milano merkez olmak üzere İtalya Sosyal Cumhuriyeti ilan edildi. Fakat bu kısa ömürlü bir faşist İtalyan cumhuriyet olacaktır. Churchill’in stratejisi İngiliz ordusunun ve askerlerinin Birinci Dünya Savaşı’nda olduğu gibi ağır zayiat vermemesi idi. Bunun için Avrupa’yı Alman Nazi işgalinden kurtaracak nihai vuruşun Ege’deki koridordan olmasını istiyordu. Oysa General Dwight D. Eisenhower ve Britanya ordusunun kurmayları aynı görüşte değillerdi. Nihai vuruşun çok iyi savunulan ve sağlam hatlarla berkitilen Fransa-Belçika hattından yapılması ve çıkarmanın planlanması hedeflendi. Churchill stratejik bakımdan bir kere daha yanılıyordu fakat yanılgısında ısrar edemedi. Savaş konseyinin pasif üyesi durumunda kaldı.

‘HAVA’DAN ERTELENDİ

Nihayet 1942’den beri öngörülen bilhassa Stalin’in çok istediği çıkarma 2 yıl gecikmeyle gerçekleşiyordu. Stalingrad Savaşı’nı kazanan Rusya, İngiltere ve Amerika’nın katıldığı Tahran Konferansı’nda çıkarma için Mayıs 1944 üzerinde karar vermişti. Tespit edilen 4 hedeften Normandiya seçildi. Galiba onun en uygun ve Alman savunmasının nispeten gevşek noktası olduğu kanısındaydılar. Mayıs-Haziran 1944’te planlanan çıkarma hava şartları dolayısıyla tehir edildi. Neticede 6 Haziran sabahı çıkarma yapılan yerlerin kodları olan Utah Beach ve Omaha Beach Amerikalılardan, Sword ve Gold Beach İngilizlerden, Juno Beach Kanadalılardan kalan yeni isimler olarak tarihe geçtiler.

HALİFENİN KALP KRİZİ

Çıkarmadan sonra ilerleme hızlı oldu. 1944 Temmuzu’nda Paris kuşatılmıştı. Alman direnişi sertti, hatta Boulogne Ormanı’nın civarında Amerikalılarla Almanlar arasında o kadar şiddetli bir çatışma oldu ki civarda oturan son Halife Abdülmecid bir hengâmede kalp krizinden vefat etti. Paris’e aslında Amerikan ordusu girebilirdi, Fransızların onurunu düşündüler ve şehre giriş 14. Bölge’den yani bugün de Fransız generalin adını taşıyan caddeden (Avenue Leclerc de Hauteclocque) oldu. Hiç şüphesiz ki güneyde İtalyan cephesi kuzeyde Normandiya Amerikalıların İkinci Dünya Savaşı’ndaki savaşçılığı ve komutanların başarılı sevkıyatı sayesinde mümkün olmuştur.

BİZİM 100. YIL

Bugünlerde çıkarmanın 75. yılı kutlanıyor. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri bunu kutlamakta haklılar. Aynı yıl biz İstiklal Savaşımızın 100. yılını kutluyoruz. Şimdi bir muhasebe yapalım. Samsun-Havza arasındaki İstiklal yolunun diriltilmesi ve buradaki yürüyüş, yurdun her yerinde bilhassa taşradaki üniversitelerde birbirini tekrarlayan seminerler ve TV’lerde eski yıllara ait film ve belgesellerin gösterilmesiyle Türkiye tarihinin en muhteşem safhasını geçiriyoruz. Bu, bizleri tarihçiler olarak rahatsız ediyor, vatandaşları da ediyor. 100. yılın gereken bir heyecanla ve yoğunlukla kutlandığı kanısında değiliz. Zihnimiz başka şeylere yöneldi. Bu yıl için uzun bir hazırlık yapılmadı. İnşallah 2022 yılında aynı yavanlığı sergilemeyiz.

KARABURUN

- TÜRKİYE’nin rüzgârlı ve en batısındaki bu yarımada mükemmel bir iklime sahipken geleneksel dokuyu silip süpüren bir yapılaşmayla bu özelliğini kaybediyor. En tatsız örneği, olmayan havaalanının işletmesi için yapılan çirkin binanın dünyada sadece Karaburun’da yetişen “hurma zeytin” dediğimiz ağaçlarının yer aldığı yarımadacık üzerinde aynı derecede çirkin bir kooperatif yapılaşmasıyla birlikte oluşudur.

Örneğin Karaburun’da Ahmet Hekimoğlu’nun sempatik bir oteli olan Marda Otel’in önünde sorumsuz bir yapı daha yer alıyor. Böylelikle Ege Bölgesi’nin bu pitoresk ve jeolojik bakımdan harika olan bölgesini yapılaşma tehdit ediyor. Yarımadanın en güzel tepeleri manasız yüksek katlı binalarla istila edilmiş durumda.

Karaburun İzmir’in uzak yakın bir sayfiyesidir. Yol sorunundan dolayı kıyıda kalmıştı. Osmanlı tarihinde fakir balıkçılarla ve Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal olaylarıyla meşhurdur. Bugün bu yolda İzmir Teknoloji Üniversitesi yer alıyor. Üniversite ve muhiti hoş. Sanayinin hiçbir şekilde yer almaması gereken bu yarımadada da yerleşmelerin iklim ve flora koşullarını zedelemeyecek biçimde dikkatle izlenmesi ve takip edilmesi gerekir.

DERSLİK TAARRUZ

- ALMAN işgali altındaki Normandiya’ya bırakılan 101. Hava İndirme Tümeni’ni, çıkarmanın salahiyeti açısından kilit önem arz eden zorlu bir görev bekliyordu. Sahilden iç kesimlere doğru ilerleyecek olan birliklerin geçiş güzergâhlarını emniyete alacak, cephe gerisinde kargaşa çıkaracak ve Almanların ikmal yollarını keserek kuvvetlerini sahile yoğunlaştırmalarını engelleyecekti. Aksi takdirde Almanlar uzun bir sahil şeridine dağılmış olan kuvvetlerini henüz yeterli genişliğe ulaşmamış köprü başlarına yığarak harekâtın gelişmesine engel olabilir, hatta belki de onu başarısızlığa uğratabilirdi.

NAM SALDILAR

101. Hava İndirme Tümeni, aynı göreve sahip 82. Hava İndirme Tümeni’yle birlikte bu görevi başarıyla icra etti. 101. Hava İndirme Tümeni bünyesindeki “Easy Bölüğü” ise bu süreçte bir kısmı günümüzde hâlâ Amerikan askeri okullarında ders olarak gösterilen Brecourt Manor Taarruzu gibi önemli başarılar kazandı. Tümen daha sonra Hollanda’da icra edilen ve Müttefiklerin yenilgisiyle sonuçlanan Market-Garden Harekâtı’na katıldı. Hitler’in son taarruzu olan Ardenler’de Amerikan ordusu tarihteki en büyük kaybını verirken, 101. Tümen ve bilhassa da bünyesindeki “Easy Bölüğü” kuşatma altındaki stratejik Bastogne kentinde çetin kış şartlarında sergilediği savunma başarısıyla bir kez daha nam saldı.

AKICI BİR DİL

Daha sonra Almanya içlerine girip, Dachau kompleksine bağlı toplama kamplarından birini özgürlüğe kavuşturmak suretiyle Nazi toplama kamplarının dehşetine tanıklık eden bölük, ayrıca Hitler’in Bavyera Alpleri’ndeki ünlü ikametgâhı Kartal Yuvası’na giren ilk birlik oldu. Easy Bölüğü’nün İkinci Dünya Savaşı’ndaki maceralarla dolu hikâyesinin anlatıldığı “Kardeşler Takımı” (Kronik Kitap) akıcı bir dille yazılmış, Normandiya Çıkarması ve sonrasını merak edenler için rahatlıkla tavsiye edilebilecek bir eser.