Askeri kalede kadın parfümü kokusu duymak

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı tarafından gerçekleştirilen restorasyondan sonra kalenin açılışı 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi’nin 108. yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yapıldı.

Tarih boyunca Çanakkale Boğazı’nın korunmasında önemli bir rol oynayan Seddülbahir Kalesi, Padişah 4. Mehmet’in annesi Hadice Turhan Sultan tarafından 1659 yılında savunma amaçlı yaptırıldı. 

Tam karşısındaki Kumkale Kalesi’yle birlikte koruma görevlerini yüzyıllarca sürdürdüler. Ta ki itilaf devletleri saldırana kadar.

Çanakkale Boğazı’nı geçmek isteyen İngiliz ve Fransız gemileri boğazın girişini koruyan tabyaları 3 Kasım 1914’te ilk kez bombaladı. 12 top ile savunma yapan Seddülbahir Kalesi büyük hasar gördü ve gazi olarak anılmaya başladı. Savaşın yıkımına doğanın yaptığı tahribat eklenince kale zamanla harabeye döndü.

Başarılı bir restorasyon çalışması geçiren Seddülbahir Kalesi bir açık hava müzesi olarak tarihini anlatmaya devam ediyor. Kale duvarları restore edildi, savaşta kullanılan silahlar ve günlük hayata dair malzemelerle yeni sipariş edilen sanat eserleri oluşturulan galerilerde sergilenmeye başladı.

Hafta sonunu bu tarihi mekânı gezerek geçirdim.

VALİDE SULTAN’IN SEVDİĞİ BİTKİLERDEN

* Kalenin içindeki Hamam Kulesi’nin kapısına yaklaştığınızda hoş bir kadın parfümü kokusu karşılıyor ziyaretçileri. Askerlerin koruduğu, en çetin savaşların yaşandığı bir mekanda kadın parfümünün kokusunu duymak garip bir duygu. Kaleyi yaptıranın kim olduğunu hatırlayınca taşlar yerine oturuyor. Kale bir Osmanlı hanım sultanı tarafından yaptırılmış tek savunma yapısı olma özelliğini de taşıyor. Kalenin banisi Hadice Turhan Sultan’ın inci ve mühür gibi değer verdiği nesnelerin sergilendiği mekana yayılan koku vakfiyesi üzerine araştırmalar gerçekleştiren Prof. Dr. Lucienne Thys-Şenocak’ın edindiği bilgiler ışığında hazırlanmış. Valide Sultanın en sevdiği bitkiler olan sarısabır ağacı, misk, amber, sandal ağacı, karanfil yağı, zambak özü gibi farklı bitkilerden oluşturulan bu enstalasyon güzel kokan anlamındaki ‘Reyya’ ile adlandırılmış ve kalenin açılışında bir kısmı hediye olarak dağıtılmış. İleride aynı adla üretilip müze mağazasında satılması planlanıyormuş.

300 ASKER ANISINA

* 3 Kasım 1914 tarihinde Seddülbahir Kalesi’nin bombalanması sırasında kalede görev yapan 300 askere ithafen yerleştirilen deri künyelerden oluşturulmuş eser ‘Gül bahçesine girercesine’ adını taşıyor. Bu künyelerin 86 tanesi üzerinde yer alan kan lekeleri bombardımanda şehadete ulaşan Çanakkale’nin ilk şehitlerini simgelerken zemine bırakılan güller cenneti andıran gül bahçesini temsil ediyor. Yerleştirme Beste Gürsu ve Mert Çatalbaş imzalı.

* Çanakkale muharebelerinden kalan savaş hurdalarından üretilen ‘Nefer’ ve ‘Mehmetçik’ isimli metal heykelleri Asaf Erdemli hazırlamış.

* Müze kısmında tarihi objelerin yanında sanatçıların ürettikleri yeni eserler de sergileniyor. Bunlardan biri farklı kültürlere ait seramik parçaları ile Tuğba Önder Demircioğlu’nun ‘Toprağın Hafızası’ adını taşıyan eseri. Bu enstelasyola birlikte vitrindeki diğer heykelcikler de onun imzasını taşıyor.

* Galeriye dönüştürülen bonetlerden birinde asker ressamlardan Mahmet Ali Laga’nın çizimleri yer alıyor. Kuleli Askeri Lisesi’nde resim öğretmenliği yaparken Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı’na atanan Laga, 1914-1918 yılları arasında Çanakkale’de görev yapmış. Savaşın gölgesindeki Çanakkale’yi resmeden Laga’nın yıkılmış Seddülbahir Kalesi çizimleri de burada sergileniyor.