Amerika’nın seçimi

Seçim kampanyasında Türkiye’yi, Rusya ve Kuzey Kore ile birlikte otokrat yönetimler arasında sayması, iktidarı, muhalefeti destekleyerek değiştireceğini söylemesi çok tepki gördü. Amerika’nın “İktidarda kim varsa onunla çalışmanın yollarını buluruz” prensibinden hareketle kısa vadede seçim söylemlerinin geride kalacağını söyleyebiliriz. Ancak ilişkiler ne günlük güneşlik olacaktır ne de sürekli fırtınalı. Amerika ile Türkiye arasında sorun da çok, müttefiklik gerektiren alan zorunluluğu da. O yüzden duygusal yaklaşımlar, aceleci politikalar yerine soğukkanlı, akıllı adımlar görülecektir.

Bugünü öngörebilmek için hem geçmişe hem de Biden’ın açıklamalarından yola çıkarak dış politikasına dair beklentilere bakacağız.

TERLİK GİYDİ, ERDOĞAN İÇİN ‘ESKİ DOSTUM’ DEDİ

Joe Biden 2009-2017 yılları arasındaki sekiz yıllık başkan yardımcılığı boyunca Türkiye’yi dört kez ziyaret etti, Obama ile Erdoğan görüşmeyince bir dönem Erdoğan ile sık sık telefonda görüştü. Kısa kısa hatırlayacak olursak:

Biden’ın ilk ziyareti 2011 yılındaydı. Erdoğan ameliyat olmuştu, bu nedenle de görüşme Erdoğan’ın Kısıklı’daki evinde yapılmıştı. İki ismin terlikli fotoğrafları gündem olmuştu.

Türk-Amerikan ilişkilerinde en dikkat çeken yıllardan biri 2014’tü. Hem Suriye’deki gelişmeler hem de Gezi Parkı olayları dahil Türkiye içindeki gelişmeler, iki ülke ilişkilerini etkiledi. Erdoğan ile Obama arasında soğuk rüzgârlar esip, telefonda bile görüşmez olunca, iki ülke ilişkileri Biden-Erdoğan telefon görüşmelerinde ele alındı.

Aynı yıl Erdoğan ile Biden arasında polemik de yaşandı. Biden’ın Harvard Üniversitesi’nde yaptığı bir konuşmada DEAŞ ile ilgili olarak “Erdoğan eski dostumdur. Bana bir görüşmemizde ‘Haklıymışsın, çok fazla insanın sınırdan geçmesine izin vermişiz’ dedi” ifadesini kullanması tartışma yarattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biden bu tür ifadeler kullandıysa, benim için tarih olur. Sayın Biden eğer Harvard’da böyle bir şey söylediyse, bizden özür dilemesi lazım” dedi. Kriz özür ile sona erdi.

Yine 2014 yılında Biden Türkiye’ye geldi. Suriye ve Irak’ta yaşanan gelişmelerin ele alındığı dört saatlik görüşme sonrası, Biden’ın “Bu şehir benim için misafirperverliğin tanımını oluşturmaktadır. Cumhurbaşkanı ile birbirimizi uzun zamandan beri tanıyoruz. Kendisine çok saygı duyuyorum” sözleri dikkat çekti.

2016 yılında ise Başkan Yardımcısı Biden iki kez geldi Türkiye’ye. İlki ocak ayında, ikincisi ise 15 Temmuz darbe girişiminin ardından... Biden “ABD, müttefik Türkiye’nin yanındadır. Türkiye halkına desteğimiz tamdır. Bu girişim Türkiye halkına yapılmış bir saldırıydı. Biz sizin yanınızdayız” mesajı verdi.

DIŞ POLİTİKASINA İLİŞKİN İPUÇLARI

Türkiye ile kameraların önündeki geçmişi böyle... Türk-Amerikan ilişkileri sadece iki ülkenin sorunlarından ya da işbirliğinden oluşmuyor, ilişkileri çoğu zaman bölgesel gelişmeler de belirliyor. Bu nedenle Biden’ın seçim dönemindeki konuşmalarından, ekibinin mesajlarından ve Amerikan basınından yola çıkarak dış politikasına ilişkin öngörüleri de sıralayalım:

NATO’yu güçlendirmek ve mücadele kapasitesini genişletmesi için çaba sarf etmesi bekleniyor. Müttefikleriyle ilişkilerde “Fabrika ayarlarına dönülecek” yorumları yapılıyor. Rusya’nın tehdit oluşturduğu görüşünü savunuyor.

Ortadoğu politikasının bazı revizyonlarla Obama dönemine benzeyeceği belirtiliyor. İsrail’in güvenliği ön planda tutulacak. Trump’ın bazı politikaları geri döndürülmeyecek ancak Trump’ın açıkladığı barış planının mümkün olmadığı görüşü dile getiriliyor.

Ortadoğu’daki askeri varlığının El-Kaide ve DEAŞ ile mücadeleye odaklanacağı, SDG’yi desteklemeye devam edeceği söyleniyor. Beklenti Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri konusunda Trump’ınkinden farklı bir politika izlemesi.

İran nükleer anlaşmasının dinamik hale getirilmesini hedefliyor.

TÜRKİYE GERÇEĞİ

Tüm bu başlıklarda Türkiye gerçekliğini unutmamak gerekiyor. Bununla birlikte Halk Bankası davası, S-400’ler ve olası yaptırımlar, Doğu Akdeniz ve Kıbrıs konusu, Fetullah Gülen’in iadesi, YPG/PYD’ye verdikleri destek en sorunlu alanlar. Bazı konuların başkan değil devlet politikası olduğunu, Trump döneminde de bu alanlarda ilişkilerin günlük güneşlik olmadığını hatırlatalım. Gelelim bir duyuma... Ankara kulislerinde Biden’ın ekibiyle bir süredir diyalog yürütüldüğüne dair de haberler var. “Biden yeni bir başlangıç yapmak isteyecektir” yorumlarını yapanlar var.