Moda atık sorunu karşısında ne kadar dürüst?

Ama bunu yapabilmek için önce havalı terimlerle kurulan cümlelerin gerçekte ne olduğunu, daha doğrusu olmadığını bilmenizde fayda var.

Her sene 4 sezona yayılan trendler, önüne geçilemeyen tüketimin en büyük destekçisi. Her yıl 50 milyon ton kıyafet, doğada çözünemeyeceği bilinse de atık sahalarına boşaltılıyor.

Modanın en büyük sorunu olan tekstil atıkları efsanesinin arka yüzünü bilmek istemez misiniz?

Tekstil ürünleri dönüştürülebilir mi?

Nedir bu geri dönüşüm gerçeği?

Gerçekten ultra hızlı satış modellerin yarattığı küresel tekstil atıklarının çözümü var mı?

“Geri dönüşüm etiketi takılmış her kıyafet geri dönüştürülmüştür.”

Doğrusu:

Gerçekte kıyafetlerin yüzde 1’ine yakın bir oranda geri dönüşüm sağlanıyor çünkü moda endüstrisinin üretim hızı, geri dönüşümü yetersiz kılıyor. Maliyetlerin aşırı yüksek oluşu ve altyapı eksikliği ayrıştırmayı zorlaştırıyor.

48 saatte üretilen bir kıyafetin geri dönüştürmek için 12 yıl gerektiğini düşünürsek, aradaki uçurumun kapanması neredeyse imkansız. Bu kadar teknoloji ve ar-ge’ye rağmen hâlâ karma elyafları ayrıştırmanın üzerinden gelinebilmiş değil. Kısacası bunun formülü bulunsa, maliyetler inanılmaz derecede düşse ve elyaftan elyafa geri dönüştürülebilse bile yüzde 1’lik oran en fazla yüzde 20’lere çıkabiliyor.

Bu etikete sahip bir ürün aldığınızda vicdanınızı yönlendiren pazarlamanın gücünü görüyorsunuz değil mi?

“Tüm tekstil atıkları kolayca geri dönüştürülebilir veya farklı bir amaçla kullanılabilir.”

Doğrusu:

Tekstil atıkları kolayca dönüştürülemez. Kumaşlar çoğu zaman pamuk, ipek ve yün gibi doğal elyafların yanı sıra polyester, naylon ve akrilik gibi sentetik malzemelerden oluşan karışımlardır. Karma kumaşlar ve kumaşların içeriğinde sentetik elyaf olması onların ayrıştırılmasını zorlaştırır.

Bunlara bir de kimyasal işlem görmüş kumaşları eklediğimizde tabloyu daha detaylı görebilirsiniz. Düğme, fermuar gibi malzemelerin prosedürlerine değinmiyorum bile.

En iyi geri dönüştürülebilen malzeme yüzde 100 pamuk, yün, elyaf veya polyester gibi tek bir malzemeden üretilmiş olanlardır. Bir sonraki adıma destek olmak istiyorsanız karışım yerine aynı malzemeden üretilmiş modellere gitmeniz daha faydalı olacaktır. Bu da bizi yeniden etiket okumanın zorunluluğuna getiriyor.

“Hazır giyimde iade edilen kıyafetler yeniden satılır veya kullanılır.”

Doğrusu:

Kıyafetlerin iadesi yönetimi, hızlı moda markaları arasında, etkili olmaktan son derece uzaktır. E-ticaret platformları üzerinden satılan kıyafetlerin yaklaşık yüzde 25- 40’ı iade edilir. Hasarlı paketleme, eksik etiket veya deneme esnasında lekelenme gibi nedenler, markaların kıyafetleri aynı fiyattan satmasını zorlaştırır. İade edilen kıyafetlerin gözden çıkarılmasının maliyeti, temizlenmesi ve yeniden paketlenmesinden daha tolere edilebilirdir. Dolayısıyla iade edilen kıyafetlerin göz ardı edilemeyecek boyutu ya atılır ya da ikinci el pazarlara satılır.

“Arazilere dökülen dağ olmuş tekstil atıkları doğaya karışır.”

Doğrusu:

Dünya genelinde her sene 100 milyara yakın kıyafet üretilir ve bunların yüzde 65’i kendini tekstil atık arazilerinde bulur. Oksijen azlığı, gün ışığı ve diğer nedenler ile pamuk veya yün gibi doğal elyaflar yüzlerce yıl boyunca ayrışmaya uğrar. Polyester ve naylon gibi sentetik elyaflar da bu süre çok daha uzundur. Kısacası bu atıklar doğaya karışmaz ve çevreye verdikleri zararlı etkiye çok yüksek bir oranda katkıda bulunurlar.

“Geri dönüştürülmüş polyester, tüketici tarafından elden çıkarılmış polyester ürünlerden elde edilir.”

Doğrusu:

Geri dönüştürülmüş polyester, tüketici tarafından elden çıkarılmış plastik şişelerden, endüstriyel polyester atıklarından ve balık ağlarından elde edilir... 

Evet, buraya kadar doğru. Şimdi araya kocaman bir ama ekleyerek devam ediyorum.

Kısacası şişe şişeye, kıyafetler ise kıyafetlere dönüşmelidir. Zira bir plastik şişe bir şort veya ayakkabıya dönüştüğünde yeniden bir başka şeye dönüşemez ve ömrünü tamamlar. İşin özü, plastikten-kıyafete geri dönüşüm ile moda endüstrisi herhangi bir atık şişeyi kurtarmaz. Olan çöpten plastik bir şişe alıp başka bir çöpe polyester kıyafet atmaktan farksızdır.

Okudukça durumun ne kadar vahim olduğunu anlayabiliyorsunuz değil mi?

Peki biz ne yapacağız?

Yavaş ve minimal yaşamı seçip az kıyafetle yetineceğiz. Fazla kıyafetlerimizi gerek ikinci el, gerek takas, gerek tanıdıklarımızla paylaşmadığımız sürece dönüştürmemiz neredeyse imkansız. O tekstil atığı dağında hepimizin eli var. Bir yerden başlamadığımız sürece de tünelin sonunda ışık maalesef yok.