Suriye’nin kalbinde tekbir sesleri... Emevi Camisi’nde namaz ne anlama geliyor

Her cuma namaz sonrası hükümet karşıtı sloganlar atılıyor, devrik rejimin güçleri ile protestocular karşı karşıya kalıyordu. Esad rejimi çareyi, Sünni ve Şiilerin cami ziyaretlerini ve törenlerini durdurmakta buldu.

Ancak 2012’de, silahlı çatışmaların başlamasının ardından muhalif gruplar, camiyi Şam’ı ele geçirmenin ve hükümeti devirmenin sembolü ilan etti.

“Emevi Camisi’nde namaz kılacağız” söylemi, temel motivasyon oldu. Dolayısıyla Emevi Camisi’nde bu cuma kılınan namazın pek çok açıdan önemi büyüktü. Ki uzmanlar MİT Müsteşarı İbrahim Kalın’ın da orada olmasını dünyaya verilen bir mesaj olarak yorumluyor. Hem tarihine hem de Emevi Camisi’nde namaz kılmanın neden önemli olduğuna bakalım.

İSLAM TARİHİ AÇISINDAN KUTSAL DEĞİL AMA SEMBOLİK ANLAMI BÜYÜK

Tarihçi- yazar, Ortadoğu uzmanı Prof. Dr. Cengiz Tomar, Şam’ın kurulduğu ilk günden beri farklı imparatorluklar ve dolayısıyla da farklı etnisite, mezhep ve dinlere de ev sahipliği yapan bir kent olduğunu hatırlatarak, diyor ki:

“Caminin bulunduğu alan MÖ 9. yüzyılda pagan tapınağıydı. Roma döneminde Jüpiter Tapınağı’na dönüştürüldü. Ancak o dönemler bir şehir fethedildiğinde en büyük tapınak muhakkak dönüştürülüyordu. Emevi Camisi de cihat ve fetih kültürünün yayıldığı bölgede. Dolayısıyla Bizans İmparatorluğu döneminde, Hz. Yahya olarak da anılan Vaftizci Yahya’ya adanan bir kiliseye dönüştürüldü. Suriye, 634’te Ebu Ubeyde’nin İslam orduları tarafından fethedilince de kilisenin bir bölümü Hıristiyanlara bir bölümü Müslümanlara ayrıldı.”

MOZAİKLER BİZANSLI USTALARDAN

“Ancak Emevilerin ilk döneminde, artan Müslüman nüfus nedeniyle daha büyük bir camiye ihtiyaç oldu. Halife Velid bin Abdülmelik, 705’te, Hıristiyanlarında rızası alınarak, (onlar için daha büyük 4 kilise inşa edilmiş o dönem) bu yapıyı kısmen yıkıp, genişleterek yerine yeni bir cami inşa etmeye başladı. Yapı, Bizans mimarisi ile de çok yakın çünkü inşasında Bizans’tan getirilen ustalar da çalıştı.”

İSLAM MİMARİSİNİN İLK BÜYÜK ÖRNEĞİ

“Bizanslı ustalar özellikle mozaik süsleme işinde tüm maharetlerini sergilediler. Emevi Ulu Camisi, İslam mimarisinin ilk büyük örneğidir. Kare şeklindedir. Bir örneği de Halep ve Diyarbakır’daki Ulu Cami’dir. Ulu Cami olması sebebiyle cemaat kültürünün yaşandığı, sahabelerin gelip, gittiği ve de çevresel olarak bir toplanma noktası, mescidinde talebelerin kaldığı kompleks bir merkezdir.”

HZ. İSA’NIN DİRİLECEĞİ MİNARE

Emevi Camisi’nin minaresine Hz. İsa’nın tekrar ineceği ve buradan bir dirilişe vesile olacağı rivayetleri olduğunu belirten Prof. Dr. Tomar, Hz. Yahya’nın başının burada bulunduğu inancının da Bizans döneminden İslam dönemine taşındığını belirterek, ekliyor: “Ayrıca iki minberi var. Hem Şafi hem de Hanefi mezheplerinin dini vecibelerini yerine getirdiği bir yer. Yine yaygın inanışa göre Kerbela’da öldürülen Hz. Hüseyin’in kafası önce camide sergilenmiş sonra da buraya gömülmüştür.”

SURİYE’DE İSLAM’IN SEMBOLÜ

Peki Suriye açısından caminin önemi nedir soruma ise yanıtı şu: “İlk halifeliğin önemli bir sembolü de Ulu Cami’den hutbe okunmasıdır. Ki buradan da okunmuştur. Dolayısı ile Mekke, Medine, Kudüs gibi İslam tarihi açısından bir kutsiyeti olduğunu söyleyemesekte, Suriye’nin ve başkent Şam’ın hakimiyeti ve İslam tarihinde bir devlet olarak kabulü açısından bir simgedir. İlk medreseler, ilim halkaları Emevi mescitlerinde kurulmuştur ve İslam’ın tebliği açısından da önemlidir. Emevi Camisi Suriye’de İslam’ın sembolüdür.”

O NAMAZ ‘OYUN BOZULDU’ MESAJI VERİYOR

Terör ve Güvenlik Uzmanı Coşkun Başbuğ, o camide namaz kılmanın sembolik bir anlam taşıdığını söylüyor: “Osmanlı döneminde hac güzergahının en önemli istasyonu olan Şam’ın kalbindeki bu cami İslam alemi açısından da önemli bir yapı. Ancak Esad rejimi tarafından ibadet uzun süredir yasaktı. Dolayısıyla buradaki namaz, Şam’ın fethi- fetih derken silah
ya da işgal anlamında söylemiyorum- durumun ‘normalleştiği’, anlamına geliyor. Çünkü burası direniş ve özgürlüğün sembolü oldu.”

MİT Müsteşarı İbrahim Kalın’ın Cuma namazına katılmasınınsa hem iç hem dış güçlere verilmiş bir mesaj olduğu yorumunu yapıyor Başbuğ: “İçeride bir kısım; Batı’nın ağzı ile karşı çıktı ve süreçte de ‘Hani gidecektiniz, ne oldu?’ denildi. Şimdi de niye gittiniz deniyor. Batı’nınsa en büyük taktiği, tarih ile gençler arasındaki bağı koparmak. Halep’in bombalanmasının altında da bu var. Zira bu sembolik yapılar İslam dünyasını birleştiren yapılar. Dolayısıyla Emevi Camisi’nde kılınan namaz, ‘Oyun bozuldu’ mesajı taşıyor.”

AYRIŞTIRICI DEĞİL BİRLEŞTİRİCİ BİR BULUŞMA

Üsküdar Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler bölümü öğretim üyesi, Prof. Dr. Deniz Ülke Kaynak, önce pagan tapınağı, sonra kiliseye dönüştürülen caminin fetih yani kılıç hakkının Müslümanlara ait olduğunu belirterek, “Ama” ile devam ediyor: “Şiiler ve Sünnilerin beraber ibadet ettiği, Hıristiyanların kutsal emanetlerinin de olduğu bir cami. Yani farklı etnisite, mezhep ve dinleri de temsil eden bir ibadethane. Dolayısıyla burada kılınan namaz her ne kadar ‘Sünni zaferi’ olarak görülse de aksine bunun siyasi sembol olarak, ‘birleştirici’ bir unsur olduğunu düşünüyorum. Bakın bir başka camide değil ilk hutbe burada, Ulu Cami’de okundu. Ayrıca MİT Müsteşarı İbrahim Kalın’ın da orada olması, Colani ile aynı arabaya binmesi Türk istihbaratının gücünü göstermek açısından verilen, önemli sembolik mesajlar.”