Plazma tedavisi umut ışığı olabilir mi

TEDAVİ NASIL YAPILIYOR

Hematolojik Nadir Hastalıklar Derneği Genel Sekreteri Doç. Dr. Mehmet Sinan Dal, immün plazma tedavisinin ‘antikor tedavisi’ olarak da bilindiğini ve koronavirüs salgınıyla yeniden gündeme geldiğini söylüyor. Yani, tedavi aslında yeni değil! Doç. Dr. Dal şöyle devam ediyor: “İlk kez 1890’larda kullanılmış. O zamandan bu yana da tıpta çeşitli hastalıkların tedavisinde destekleyici bir yöntem olarak kullanılıyor. Hastalığı geçirip atlatmış ve vücudu hastalığa karşı bağışıklık kazanmış olan kişilerden alınan antikorlar, hasta olan kişiye naklediliyor. İmmünglobulin denilen bu antikorlar, yoğun bakıma alınmış, solunum sıkıntısına girmiş, durumu kötüye giden ve riski yükselmiş hastaları tedavi edici özellik taşıyor. Yani, kişinin kendi bağışıklığını geliştiremediği durumlarda iyileşme sağlanmış oluyor. Yöntem daha önce SARS ve Ebola salgınlarında da kullanıldı ve işe yaradı.”

Destek amaçlı kullanılacak

Doç. Dr. Dal’ın altını ısrarla çizdiği bir önemli konu da şu: ‘Bu standart bir tedavi değil.’ Ne demek istediğini soruyorum, anlatıyor: “Toplumda ‘COVID-19’un tedavisi bulundu’ gibi bir algı var. Bu yanlış. Kalıcı bir tedavi değildir, destek amaçlı kullanılan bir tedavidir. Geçtiğimiz ay ABD’nin Gıda ve İlaç Yönetimi (FDA) ‘acil durumlarda’ deneysel olarak kullanıma izin verdi. Çin’de uygulandı. Başarılı sonuçlar var. 5 ağır vakalık seriden 3’ü yoğun bakımdan taburcu oldu. Dördüncü hastanın ise mekanik ventilatör ihtiyacı kalmadı. Ancak buna rağmen bu yöntemin ne kadar etkili olacağı, henüz çok geniş çaplı araştırmalarla ortaya konulmadığı için tedbirli konuşmakta fayda var. Yani elbette bundan fayda sağlayacak hastalarımız olacaktır ama tüm umudumuzu buna bağlamak da doğru değil.”

TÜRKİYE’DE İLK KEZ MALATYA’DA UYGULANDI

Yeni tip koronavirüse karşı plazma tedavisi dünyada Çin’in ardından ilk kez Malatya İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi’nde uygulandı. Uygulamanın başında Kök Hücre Nakli ve Aferez Ünitesi Sorumlusu Prof. Dr. Mehmet Ali Erkurt var. Tedavinin modern aşının atası olduğunu belirten Prof. Dr. Erkurt’un telefondaki sesi hem gururlu hem de umutlu. Erkurt, “Şu an sağlıklı olan vericiden 830 cc plazma topladık. Bunun 400 cc’si yoğun bakımda yatan kritik hastamıza tedavi olarak verildi. Klinik düzelene kadar bu hastamıza 200 cc olarak haftalık dozlar vermeye devam edeceğiz” diyor. Sonuç ise 48-72 saat arasında ortaya çıkacak.

Hayat kurtaracı olacak

Prof. Dr. Erkurt, aşı bulununcaya kadar özellikle yoğun bakımda ve entübe durumdaki yaklaşık 2 bin 400 hasta için bu tedavinin kullanılacağını söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Bugüne kadar COVID-19 ile mücadelede yürütülen tüm tedaviler deneysel. Ancak şu ana kadar gördük ki özellikle yoğun bakım hastalarında en etkili tedavi yöntemi şimdilik bu. Maliyeti ise ucuz. Bir vericiden sadece 650 TL maliyetle bir hastaya yetecek kadar plazma toplanabiliyor. Çin’de yoğun bakımda ölümle mücadele eden hastalarda yüzde 80 başarı elde edildi. Plazma toplama işleminin vericiye hiçbir zararı yoktur. Hastalığı atlatmış herkes gönüllü plazma vericisi olabilir. Bu hayat kurtarıcı tedavinin devam edebilmesi için bu anlamda toplumun bilinçlendirilmesi gerekmekte.”

PLAZMA KİMLERDEN ALINACAK

* 18-65 yaş arası,

* Enfeksiyonu geçirmiş (artık negatif),

* Klinik semptomları bağıştan 14 gün öncesinde tamamıyla ortadan kalkmış,

* Kan vermeye engel teşkil eden Hepatit, HIV, Spilis gibi hastalıkları bulunmayan kişiler.

İşlem bir kan bağışı türü. 45 ila 60 dakika sürüyor.

BİRİNE ŞİFA OLACAKSAM NE MUTLU BANA

Fırat Oral, 23 Mart’ta yüksek ateş ve öksürük belirtisiyle hastaneye kaldırıldı. COVID-19 pozitif tanısı alan genç, 12 gün sonunda mücadeleyi kazandı. Oral, “Ateşim olduğu için serum ve ateş düşürücü verdiler. Karantinada tuttular. Herhangi bir kronik hastalığım da olmadığı için hafif atlattım. Şimdi birine şifa olacaksam ne mutlu bana. Veririm yani, hiçbir sıkıntı yok benim açımdan” diyor.

SOSYAL MEDYADAN ÇAĞRIYA GEREK YOK

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hematoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Muhlis Cem Ar: “Durum fazla medyatikleşti maalesef. Bu böyle dışarıdan ‘adam toplayarak’ olabilecek bir iş değil, prosedürleri var. Sosyal medyadan çağrı yapmaya gerek yok. Zaten, Halk Sağlığı Yönetim Sistemi (HSYS) üzerinde tüm vericiler görünüyor. Sağlık Bakanlığı bunu kolayca tarayıp kim negatif kim pozitif belirleyecek. Ayrıca bizim gibi tedavi uygulayan ve plazma toplayan merkezler özellikle ayakta geçiren, sağlıklı, genç hastalara pozitife döndükleri an ‘İyileştiğiniz zaman sizin durumunuzda olan ama hastalığı ağır seyredenlere plazma bağışında bulunmak ister misiniz?’ yazılı bir form veriyoruz. Kabul edenler gerekli süre dolduktan ve testlerinin negatif olduğu teyidi yapıldıktan sonra hastaneye davet edilecek. Bir alete bağlanarak plazmaları toplanacak. Anlıyorum. Hasta ve yakınları ‘zor durumda, endişeliler. Ancak ilan verip ‘Plazma vericisi arıyoruz’ demek doğru bir şey değil. Çünkü maalesef bir süre sonra bu iş ticarete dönüşebilir. Ayrıca şunu da unutmamak gerekir: Bu vericilerden alınan plazmaların hastalığı yok edecek miktarda antikor içerip içermediğini bilemiyoruz. Zira bunu ölçmeye yarayacak testler henüz yaygın olarak kullanıma girmedi ve standartlaşmadı. Ancak böylesi bir kriz durumunda kaybedecek zaman olmadığı için test falan beklemeden ‘Hastalığı atlatan kişide mutlaka iyileştirici antikor vardır’ mantığıyla deneysel hareket ediyoruz.”