Mide botoksu yasal değil ama uygulayan çok
İstanbul ve İzmir’de mide botoksu ile zayıflamak isteyen 250’ye yakın hasta zehirlendi. Aynı gün Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da sosyal medya hesabından, mide botoksunun endikasyon (kullanım dışı) olduğunu duyurdu. Yani estetik amaçlı ya da migren ve boyun ağrısı ile genel cerrahide makat çatlağı gibi tedavilerde kullanılması yasal ama mide için izin yok! Ancak, Bakanlığın önermediği ve hatta ABD Gıda ve İlaç Dairesi FDA’nın kalp krizi, nöbet, solunum durmasına karşı uyardığı mide botoksu bugün hala birçok devlet hastanesi ve özel hastanelerin de neredeyse tamamında yapılıyor. Uzmanların, ‘Kanıtlanmış kilo kaybettirici etkisi yok’ dediği mide botoksu bunca zararına rağmen neden hâlâ yapılmakta, nedir bu mide botoksu, tehlikeleri neler, kim, neden yaptırıyor ve yasaklanmalı mı? Sordum.
OBEZİTE TEDAVİSİNDE ETKİLİ DEĞİL
Bariatrik ve Metabolik Cerrahi Derneği, 2019’da ‘Obezite Tedavisinde Botoks Uygulamasının Yeri’ başlıklı bir raporla uyarmıştı: “Eldeki bilimsel sonuçlar, mide botoksunun obezite tedavisinde etkili olmadığı, kilo kayıplarının ise düşük ve daha çok uygulanan diyete bağlı olduğu gözlemlenmiştir. Uygulama -eğer yapılacaksa- sonuçları hastayla paylaşılmalı- etik kurul onayı alınarak bilimsel çalışma protokolü içerisinde yapılmalıdır.”
4 YIL ÖNCE UYARDILAR
Bugünü 4 yıl önceden görebilmek önemli bir hassasiyet gerektirdiği için Bariatrik ve Metabolik Cerrahi Derneği Başkan Yardımcısı, genel cerrahi uzmanı Prof. Dr. Cüneyt Kayaalp’i aradım hemen. Yoğun temposuna rağmen tüm sorularımı yanıtladı.
-Bu botoks, bildiğimiz botoks değil mi? Hani şu kırışıklıkları azaltmak için yüze yapılan?
Evet, o. Botoksun etken maddesi botulinum toksinidir. Bu, sinirleri geçici bir süre donduran, felç eden kimyasal bir maddedir. Birçok ayrı tipi var. En yaygın kullanılanı A tipi. Estetikte olduğu kadar, makattaki çatlakların tamir edilmesinden tut; terleme, diş sıkma, migren tedavisine kadar çeşitli kullanım alanları var. Dünyada da sık kullanılan bir madde ama bizim ülkemizde yayılımı daha hızlı oldu. Bu arada ben hiç mide botoksu yapmadım. Mide balonu konusuna daha açığım ama mide botoksuna ‘literatürde yeterli veri olmadığı için’ hep temkinli yaklaştım.
KONUŞAMIYORLAR
-Temkinli olmakta haklıymışsınız. Yaklaşık 250 kişide zehirlenmeye bağlı kas-diyafram felci, yutkunma ve konuşma problemleri görüldü. Zehirlenmenin kalitesiz botokstan ileri geldiği de söyleniyor. Bu kadar problemli ise yasaklanmalı mı?
Ben yasaklanmasından yana değilim. Bilimin ilerleyebilmesi için elbette yeni bir şeylerin denenmesi gerekmekte. Ancak bu yeniliklerin denenmesinin muhakkak kuralları olmalı. Türkiye’de bilimsel bir kaygıdan çok ticari bir kaygı ile yapılıyor bu iş. Bunun endişesini taşıyorum.
ZAYIFLATTIĞINA DAİR KANIT YOK
-Mide botoksu gerçekten de zayıflatıyor mu peki?
Botoksun obezite tedavisine etkili olduğunu gösteren kanıta dayalı bir veri yok. Bir ilacın ya da yöntemin gönül rahatlığı ile kullanılabilmesi için deneye dayalı kanıt ve yayınlanmış makaleler olmalı. Dünyanın farklı yerlerinden bağımsız araştırmacıların, birbirine tutarlı sonuçları raporlamış olması gerekiyor. Bildiğim kadarı ile araştırmalar, gözlemler var ama yeterli bilimsel kanıt yok. Ayrıca araştırmalar da gösteriyor ki mide botoksu sonrası gözlemlenen zayıflama, daha çok verilen diyetlerin uygulanması ile kısa süreli gerçekleşmekte.
STANDARDI YOK
Eşim de diyordu bana hep: ‘Olsun, yapsan da bir 5 kilo versem.’ Ama öyle değil işte. Mesela, bu işin dozla alakalı belirli bir standardı yok. Herkes kafasına göre yapıyor. Oysa her ilacın belli bir alt ve üst sınırı vardır. Nasıl kafanıza göre parasetomal alamazsanız bunda da az yapsanız işe yaramaz, çok yapsanız zehirler. Literatürde 20 ile 500 ünite arasında doz farklılıkları var. Ayrıca iğnenin yapılacağı bölge ile alakalı bir standart da bulunmamakta. İlk yapıldığı günlerde midenin yukarı kısmına iğne yapılması tercih ediliyordu ama sonrasında hastalarda kalpte ritim problemleri gözlendi ve bu kez de midenin aşağısına yapılmaya başlandı. Yani hâlâ oturmayan çok nokta var. Yasaklamak ya da ‘Ben yaptım oldu’ demek yerine:
1- Kayıt altına alacaksın.
2- Standardı belirleyeceksin.
3- Kontrol ve denetleme yapacaksın.
TİCARİ KAYGI İLE YAPILIYOR
-Yöntem kilo vermede pek işe yaramıyorsa neden bu kadar popüler oldu?
Bu noktada ekonomik kaygılar devreye giriyor. Toplumda ‘sanki bir işe yarıyormuş gibi’ bir kanaat oluşmuş durumda. Devlet hastaneleri ama özellikle de özel hastaneler bu işten ciddi bir ekonomik gelir elde edileceğini düşünmüş olacak ki
çok ciddi şekillerde desteklediler ve bu iş tam anlamı ile bilimsel bir zemine oturmadan bir anda yaygınlaştı.
NEDEN BOTOKS
Amaç, kasları felç etmek. Midedeki kasları geçici süre felç ederek, midenin boşalmasının geciktirilmesi ile tokluk etkisi yaratılması ve bunun da zayıflamaya faydası olabileceği düşünülmüş. Endoskopi ile mideye ulaşılarak enjekte ediliyor.
BAKANLIK İZİN VERMEDİ
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca açıklamasında, ürünün ithalat onaylı olduğunu ancak mide botoksu işleminde kullanılmasının endikasyon (kullanım alanı) dışında olduğunu duyurdu. Yani Bakanlığının botoks kullanımı için verdiği ruhsatta estetik ve migren dışında midede botoks kullanıma dair izni yok. Ayrıca Bakanlığın 2021’de yayınladığı Obetize ve Metabolik Cerrahi Klinik Protokolü’nde de “BTX-A’nın obezite tedavisinde kullanımı tartışmalıdır” deniyor. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ve Avrupa İlaç Ajansı (EMA) da doz miktarı ile midede uygulanacak bölgelerin belirsiz olması ve oluşabilecek kalp problemleri sebebi ile mide botoksuna izin vermedi.
