Koronavirüs hakkında doğru bilinen yanlışlar

Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Füsun Eyüpoğlu, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan ile İstanbul Florence Nightingale Hastanesi Göğüs Hastalıkları uzmanı Dr. Tuğçe Hürkal’a sordum, onlar cevapladı.

YANLIŞ: Kelle paça, salep, sıcak su içmek, tuzlu/sirkeli su ile gargara yapmak virüsü engeller.

DOĞRU: Beslenme ile bağışıklık sistemi ve enfeksiyonlar arasında doğru bir ilişki var. Bağışıklık sistemi güçlü olan bu savaşı daha rahat kazanıyor. O nedenle süt ve ürünleri, et, sebze-meyve ve tahıllara eşit derece ağırlık verilmeli. Soğan, sarımsak, lahanagiller, turpgiller, nar, portakal, avokado gibi sebze ve meyveler ile yoğurt, kefir, turşu, sirke gibi fermente ürünler bağışıklık sistemini güçlendirir.

YANLIŞ: COVID-19 ağır ve ölümcüldür. Virüsü kaptın mı kurtulmak mümkün değildir.

DOĞRU: Virüs 60 yaş üstü ile kalp hastalığı, hipertansiyon, diyabet gibi ciddi kronik rahatsızlıkları olanlar için sıkıntı yaratabilir. Ama böylesi durumlarda bile ölüm oranı yüzde 14.8. Yani bu yüzde 85 iyileşme demek. Dünya genelinde ölüm oranı 70-80 yaş arası yüzde 8, 60-70 yaş arası yüzde 3.6, 60 yaş altı ise binde 4 olurken virüsün çıktığı Vuhan’da 4 bin kişi hayatını kaybetti, 64 bin hasta da iyileşti.

YANLIŞ: Virüsü sadece yaşlılar ve kronik hastalar kapıyor. Ben gencim, bana bir şey olmaz.

DOĞRU: Yaşınız sizi virüsten korumaz. Belçika da 12, Fransa’da 16 yaşındaki bir kız çocuğu ile Portekiz’de 14 yaşındaki bir genç salgından dolayı yaşamını yitirdi. O nedenle herkes yarın sanki virüsü kapacakmış gibi hareket etmek zorunda.

YANLIŞ: Virüs havada asılı kalıyor, mikro damlacıklar yoluyla havadan bulaşması mümkün.

DOĞRU: Açık havada virüsün ‘havada asılı’ kalması imkânsız. Küçük, havasız, camsız mekânlardan ise kaçınmakta fayda var. Mesela virüs taşıyan biri asansörde hapşırdı, ağzını kapamadı. Yanında da siz vardınız ya da asansörden o indi, hemen sonrasında siz bindiniz. Evet, o zaman burada risk var.

YANLIŞ: Madem virüs hapşırık ya da öksürükle geçiyor, her koşulda maske takmalıyım.

DOĞRU: Yüz ve burnu kapatan maskeler eğer kişi virüs taşıyorsa, hastalığı başkalarına bulaştırmamak için takılmalı. Yani virüs taşımıyorsanız maske takmanın bir anlamı yok. Bir parantez açmakta fayda var. Eğer virüslü ya da virüs olduğundan şüphelenilen bir kişiyle 1 metreden daha yakın şekilde temas edecekseniz o zaman maske zorunlu. Cerrahi maske diye isimlendirilen “normal” maskeler yeterli. Yüksek filtreli N95 maskeler ise sadece sağlık personeli için.

YANLIŞ: Virüs paket, koli, para elleyince bana geçmez. Sadece insandan insana bulaşır.

DOĞRU: Virüs 21-23 derece sıcaklığın olduğu ortamlarda plastikte 4 gün, çelik yüzeyde 3 gün, kartonda 24 saat, bakırda 4 saat, kâğıt parada 6-8 saat yaşayabiliyor. Yani virüs kişiden yüzeye, oradan da başka birine bulaşabilir. O nedenle el temizliği önemli. Dışarıdan alınan paketler ise evde sabunlu suyla yıkanabilir ya da 60 derecelik alkollü dezenfektanla silinebilir.

YANLIŞ: Yüzeyden virüs kapılabilir, o zaman plastik eldiven takmalıyım.

DOĞRU: Plastik eldiven virüsün elle temasını engeller ancak eldiven elinizdeyken ağız, yüz, burun ya da gözünüze dokunursanız tehlike altındasınız. O nedenle plastik eldiven ile çalışmak/gün geçirmek pek de mantıklı değil. Eldiven ile iş yapıp eldiveni atmakla işinizi yaptıktan sonra ellerinizi sabunlamak arasında fark yok. Eldiven, kısa süreli kullanımlarda anlamlı.

YANLIŞ: Ellerimi sadece suyla yıkasam yeter.

DOĞRU: Sabun virüse karşı elimizdeki tek silah. Ellerin sıklıkla sabunla en az 20 saniye yıkanması önemli. Sabunun antibakteriyel olması ise şart değil. Adı üzerinde, ‘virüs’ bir bakteri değil. Sabunun olmadığı durumlarda en az 70 derece alkol içeren dezenfektan ya da jeller virüsü etkisiz hale getirir.

YANLIŞ: Çamaşırları 90 derecede kaynatırım, virüs falan kalmaz.

DOĞRU: Deterjan ile yıkıyorsanız 40 derece yeterli. Çünkü deterjan virüsü kırar. Eğer deterjan kullanmıyorsanız, 60 derecede yarım saat kaynatmak yeterli. Çalışmak zorunda olanlar, eve geldiğinde mutlaka duş almalı. Kıyafetler her gün yıkanmalı. Ayakkabılar kapı önünde bırakılmalı. Mont, atkı gibi kıyafetler balkonda sabaha kadar havalandırılmalı.

YANLIŞ: Yazın evden çıkarız. Çünkü virüs sıcak havada yaşamıyormuş.

DOĞRU: Hava sıcaklığı 22 dereceden 37 dereceye çıktığı zaman virüs miktarı yarıya iniyor. Ancak virüs tamamen ölmüyor. Virüsün yazın ortadan yok olacağına dair bilimsel bir kanıt yok. Tedbiri yazın da elden bırakmamak gerek.