Kanserin sonu mu geliyor

UĞUR ŞAHİN ÖZLEM TÜRECİ YENİ BİR ÇIĞIR AÇIYOR

Dünya Sağlık Örgütü 2021 yılı verilerine göre ‘en sık görülen kanser türleri’ listesinin başında meme kanseri var. Onu akciğer ve kolorektal kanseri (kalınbağırsak ya da kolon ve rektum kanseri) izliyor. Yine verilere göre 2020 yılında her 6 ölümden birinin sebebi kanser. Tablo her ne kadar karamsar gözükse de umut hep var çünkü bilim var! İlk güzel haber BioNTech kurucuları Özlem Türeci ve Uğur Şahin’den geldi. COVID-19 aşısının da temelini oluşturan mRNA teknolojisi ile geliştirilen aşı, 18 aylık uygulama sonunda 16 hastanın 8’inde pankreas kanserini tamamen yok etti.

mRNA AŞISI BAĞIŞIKLIĞI EĞİTİYOR

Üsküdar Üniversitesi Tıbbi Görüntüleme Teknikleri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Güner Sönmez, mRNA teknolojisi ile üretilen bu aşının bağışıklık sistemini eğittiğini söylüyor: “Tümör aslında vücuda yabancı yani antijen bir dokudur. Bazı mutasyonlarla da bağışıklık sisteminden kendini gizleyebilir ve büyür, yayılır. Aşının mantığı şu; tümörden bir parça alınır, o parça laboratuvar ortamında, bağışıklık sistemimizin savaşçıları olarak bilinen T hücrelerine tanıtılır ve sonra da aşı şeklinde hastaya verilir. Geliştirilmiş bu yeni T hücreleri ise tümörleri saklandıkları yerde görüp yakalayıp yok edebilirler.” Peki, ne zaman piyasaya çıkar bu aşı? Çalışmaların henüz faz 1 aşamasında olduğunu belirten Prof. Dr. Sönmez, “Daha faz 2 ve faz 3 çalışması var. Aynı etki burada da görülür ve bir sorun çıkmazsa onaylanıp tedavi protokolüne girer. Bunun da birkaç yıl içinde olmasını umut ediyoruz” diyor.

İkinci iyi haber İngiltere’den. Tedavisi zor, metastaz yapmış meme kanserine sahip (HER2-Low) 557 hastaya uygulanan deneysel ilacın standart kemoterapiye kıyasla tümör büyümesini durdurduğu, yaşam süresini 9.9 ay uzattığı, ölüm riskini de yüzde 36 azalttığı belirlendi. Dış basında ‘Duyulmamış gelişme’ manşeti ile duyurulan çalışma faz 3 aşamasında.

BİLİM DÜNYASI ŞAŞKIN

Üçüncü iyi haber ABD’den. Kalınbağırsak ve makat kanseri olan 18 hastaya, 3 haftada bir, 6 ay boyunca monoklonal antikor tedavisi uygulandı. Sonuç; fizik muayene, endoskopi, PET ve MRI taramalarında hastalarda kansere dair hiçbir belirti kalmadı. Çalışmanın küçük bir grup üzerinde yapıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Sönmez, “Daha yol var. Daha fazla deney yapılmalı ancak haber yine de bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı” diyor.

NEDEN SATMASINLAR

Tüm bu gelişmelerin mRNA teknolojisi ile geliştirilen aşılar başta diğer ilaç ve araştırmalara fon yaratacağını belirten Prof. Dr. Sönmez, “Kanser çalışmalarına daha çok yatırım yapılmasının da önü açılacak. Genetik ve bağışıklık tabanlı tedaviler umut vaat ediyor. Önümüzdeki 10 yıl içinde bu çalışmaların ivmelendiğini göreceğiz. ‘Kanser bitiyor’ demek belki şu an ‘umut tacirliği’ olur ama bilimin ışığında ilerlemeye devam. Ottan, çöpten medet uman ve ‘Kanserin tedavisi var ama ilaç firmaları buna izin vermiyor’ gibi komplo teorilerine inananlar var. Kanmayın. Bugün ilaç firmaları yüksek meblağlara ilaç satıyor zaten, kanserin ilacı olsa onu neden satmasın?” diye soruyor.

BAZI KANSERLER TARİHE KARIŞACAK

Üsküdar Üniversitesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tayfun Uzbay, kanserden önce verem ondan önce de enfeksiyon hastalıklarının öldürücü olduğu hatırlatması yapıyor ve diyor ki: “Ama ne oldu? Antibiyotiğin bulunması ile çocuk enfeksiyonları, aşılar ile de verem yıllar içinde bir problem olmaktan çıktı. Sonra kanser geldi. Ama bu alanda da son 20 yılda hem kemoterapi hem de tedavi stratejileri açısından inanılmaz gelişmeler var, ki bu son haberler tedavi ama en önemlisi de kansere karşı koruyucu bir aşı için umut veriyor ve bu hiç boş bir umut da değil. Bugün rahim ağzı kanseri HPV aşısı ile artık tamamen önlenebilir durumda. Benzeri neden diğer kanser türleri için de mümkün olmasın ki?”

AŞILAR DEVRİM OLACAK

Özlem Türeci ve Uğur Şahin tarafından geliştirilen ve pankreas kanserine karşı yüzde 50 başarı sağlayan mRNA aşıların tümörü tanıyan ve daha oluşmadan onu algılayıp yok edecek bir teknolojiye sahip olduğunu belirten Prof. Dr. Uzbay, “Aşı karşıtları pandeminin başında ‘Bu aşılar ile genlerimizi yok edecekler’ gibi saçma bir argüman içindeydi. O zaman bu teknolojinin ‘Kansere karşı bir devrim’ olacağı ve 20 yıldır üzerinde çalışıldığını söylemiştik ama inanmadılar. Bugün gelinen nokta artık bunun ispatı. Kanser de verem gibi korkutucu bir hastalık olma yolundan artık çıkıyor” diyor.

2 SORU 2 CEVAP

Aşılar her kanser türünde etkili olur mu?

Cevap: “Çalışmalar henüz çok küçük gruplar üzerinde yapıldı. Daha geniş denemeler yapılması şart. Ancak pankreas gibi agresif bir kanser türünde yüzde 50 başarı sağlandıysa umut var demektir, ki bırak yüzde 50’yi, pankreas kanseri gibi bir hastalıkta 10 kişiden ikisinin iyileşmesi bile bizim için büyük bir anlam içerir.”

Aşı ya da ilaçlar hemen piyasaya çıkar mı?

Cevap: “Elbette hemen olmaz ama 10 yıl da sürmez. Tahminim hızlıca üzerine gidilecektir. COVID-19 aşıları için nasıl acil kullanım onayı alındıysa bunda da aynı süreçler uygulanabilir. Bunlar ‘boş’ haberler değil. İnanıyorum ki mRNA aşıları ile bazı kanser türleri tarihe karışacak, bazılarında da büyük ilerleme sağlanacak. Tümü ile kalıcı şekilde bu hastalıktan kurtulabilir miyiz? Tartışmaya açık. Çünkü kanser çok yönlü bir hastalık ve farklı nedenlere bağlı gelişebilir. Genetik yatkınlığın yanı sıra beslenme bozukluğu, obezite, hava kirliliği, sigara-alkol gibi çevresel etkenler önemli. Nedeni yok edemediğiniz müddetçe hiçbir aşı ya da ilaç kanseri tamamen ortadan kaldıramayabilir.”