Kafe ve lokantalar duman altı: Sigara yasağı kalktı mı

Konu, uzun zamandır radarımdaydı ama böylesi “duman altı” boyuta ulaştığının yeni fark ettim. Gittiğim neredeyse her mekânda fosur fosur sigara içiliyor.

İçeride oturmak mümkün değil, dışarısı ise buz gibi. Hadi diyelim içeri oturdunuz... Kül tablası kıvamına gelmeniz 2-3 dakika. Saç, baş, kıyafetler... Kapalı mekânda sigara içmenin yasak olduğu kanun hâlâ yürürlükte. Ancak insan ister istemez bu manzara karşısında şu soruyu soruyor: Sigara yasağı kalktı mı?

10 YIL SONRA YENİDEN LİSTEDEYİZ

- Ben: “Çok pardon! Sigara içmek yasak değil mi? İçerisi duman altı.”

-İşletmeci: “Evet ama müşterilerimiz içmek istiyor. Yapacak bir şey yok.”

-Ben: “Açık alanda içsinler! Biz ne olacağız? Ayrıca cezası var.”

-İşletmeci: “Biliyorum. Arada baskın oluyor. Ceza yazıp, gidiyorlar. Ödüyoruz, bizim için sıkıntı yok! 21.00’den sonra içilmesine izin veriyoruz, yoksa kimse gelmez.”

23 Aralık 2024’te, 6 kadın arkadaşımla gittiğimiz, Nişantaşı’ndaki popüler bir mekânın işletmecisi ile yaşadığım bu diyaloğun fazlası var, azı yok! Elbette orada oturmadık, hakkımızı da aradık ancak iletişimci- yazar Metin Solmaz da kendi sosyal medya hesabından, oğlu ile Ankara Kızılay’da gittiği birçok mekânda kapalı alanlarda fosur fosur sigara içildiği ve içilmeyen bir yer talep ettiklerinde ise mekânın en izbe yerini gösterdiklerini paylaşınca “demek” dedim, “sadece İstanbul değil başka şehirlerde de durum aynı.” Öncelikle;

-4207 sayılı “Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun” da 2008 yılında yapılan düzenlemelerle kamuya açık tüm kapalı alanlar (yandan kapalı, üstü açık, 2 yanı kapalı vs. fark etmez) 2009 yılında ise özel kişilere ait olan lokanta, kahvehane, kafeterya, birahane gibi işletmelerde tütün ürünlerinin tüketilmesi yasaklandı.

E-SİGARA VE SİGARA BİR BASAMAK

Kanun 17 yıldır yürürlükte. Ne yazık ki son zamanlarda fiilen uygulanmıyor. Yeşilay Genel Başkanı, psikolog Doç. Dr. Mehmet Dinç’te aynı görüşte. Diyor ki: “Sigara ile alakalı gerçekten çok iyi bir mesafe kat etmiştik ancak son yıllarda inanılmaz bir geri dönüş var. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sigara ile mücadelemizi başarılı bularak çıkardığı ‘desteklenecek’ ülkeler listesine, Türkiye’yi 10 yıl sonra şimdi yeniden dahil etti.”

MEVCUT DURUMA ‘GEVŞEKLİK’ SEBEP

Peki ne yapmalı? Yanıtı net: “Hepimize düşen görevler var. Özellikle de çocuklarla, gençleri korumak için. Çünkü sigara kullanımının görünür olması başlamayı da kolaylaştırıyor, teşvik ediyor. Özellikle elektronik sigaralar. Çok tehlikeli! Uyuşturucu madde kullanımı ve bağımlılığa geçişte sigara ve e-sigara bir basamak. Devletin, özellikle de yerel yönetimlerin hali hazırdaki yasaları uygulaması şart! Kaymakamlıkların, belediyelerin, sağlık müdürlüklerinin... Ellerinde kanuni dayanaklar var. Bunları işletmeliler. Buradaki gevşeklikler mevcut duruma sebep olmakta. İkinci olarak mekân sahipleri de bu konuda sorumluluk almalı. Mekanlarında sigara içilmesine müsaade ederek, pasif içiciliğe onay veriyor ve pek çok kişinin sağlığa ile oynuyorlar. Bir hassasiyet içinde olmalılar. Üçüncü olarak da sigara içmeyenlerin haklarını aramak konusunda daha cesur daha ısrarcı ve özgüvenli olması lazım. ‘Ağzımızın tadı kaçmasın’, ‘Moralimiz bozulmasın’ gibi bir düşünce ile hareket edilince maalesef sorun giderek büyüyor. Ayrıca sigara içenlerin de içmeyenlere daha saygılı yaklaşması gerektiğinin de altını çizmek isterim.”

SİGARA İÇMEK ÖZGÜRLÜK DEĞİLDİR

Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Tütün Kontrolü çalışma grubu üyesi Prof. Dr. Tunçalp Demir’in önceden yaptığı bir basın açıklamasına denk geldim. Paylaşmak isterim: “Sigara, en az uyuşturucu kadar bağımlılık yapıcı bir maddedir. Herhangi bir bağımlılığın sürdürülmesinin ise ‘Özgürlük’ kavramı ile ilişkisi olamaz! Bilindiği gibi sigara yalnız içeni değil, aynı ortamda bulunanı da öldürmektedir. Pasif sigara içimine bağlı olarak sigara içmeyenlerde de akciğer kanseri, KOAH ve kalp hastalıkları gelişmektedir. ‘Başkalarını öldürme özgürlüğü’ diye bir kavram olamaz! Bu yasanın da temel amacı sigara içmeyenlerin, sigara içenlerin dumanına maruz kalıp sağlığını kaybetmelerini önlemektir.”

MEKÂNLARDA SİGARALI VE SİGARASIZ BÖLÜMLER OLMALI

Gelelim madalyonun öteki yüzüne. Sahan Grup Yönetim Kurulu Başkanı, Gaziantepli şef Tahir Tekin Öztan’ı aradım. “Biliyorsun bizim mekanlarda kesinlikle yasak sigara. Ciddi bir tavır içindeyiz” diyor, “Ama” ile parantez açıyor: “Bir dokun bin ah işit olacak. Gerçekten mücadele edilmek isteniyorsa o zaman satışına da yasak ya da bir kriter konulabilir. Çünkü özellikle de içkili mekanlarda, işletmecinin müşteriye müdahalesi, hele de günümüzde birçok kişi belinde kesici, ateşli silahla dolanırken, pek mümkün olmuyor. ‘İçerim, gerekirse parasını veririm’ ya da ‘bana kimse dokunamaz’ kabadayılığı ile karşılaşıyoruz. Şunu demek istiyorum; yasak koyuyorsun, ‘içirme’ diyorsun ama benim yaptırım gücüm yok ki... Peki ben bu adamı nasıl engelleyeyim? ‘Polisi ara.’ E, arıyoruz. Dönüyor bize ceza kesiyor. ‘Engelleyecektin’ diyor.

TEK BAŞINA BU YÜKÜ TAŞIYAMIYORUZ

Çözümü ne peki soruma ise yanıtı şu: “Mekanların ‘sigarasız’ ve ‘sigaralı’ bölümleri olmalı. Otellerde nasıl ‘sigaralı, ‘sigarasız’ odalar var. Benzeri... Zaten şu an çoğu işletme böyle ama yasal değil tabii. Mekân çok mu küçük... O zaman karar verecek işletmeci ya sigaralı ya sigarasız yapacak, kapısına da kocaman levha asacak. Gelen kişi de kendi sağlığının sorumluluğunu alacak. Bu arada sigaralı bölüm için kişi sayısı, havalandırma koşulları gibi ekstra kriterler de konulmalı ve denetlenmeli. Bunları tartışmalıyız, yoksa işletmeciler olarak tek başımıza bu yükü taşıyamıyoruz artık.”