Altın-dolar ‘out’ kripto para ‘in’

 TUZAĞA DÜŞMEYİN

Soru: Gerçek para ile kripto para arasındaki en önemli farklar nelerdir?

Cevap: “Üç önemli fark var. Birincisi kripto paranın spekülasyonlara açık bir yapısı var. Elon Musk örneği üzerinden yürüyelim. Musk, Bitcoin üzerine yaptığı sosyal medya yorumlarıyla kripto para piyasasında adeta ralliye neden olmuş, daha 2 hafta önce 58 bin doları aşan Bitcoin fiyatının ‘yüksek’ olduğunu söyleyerek yine, bakın yine diyorum, piyasayı altüst etmişti. Ayrıca işlem hacmi her geçen gün artsa da hâlâ belli bir ölçüyü yakalamış değil. İkinci olarak, buradaki araçların bir sahibi yok. Üçüncüsü, bu araçların kullanım alanları çok kısıtlı yani para gibi değil. Parayı ne için kullanırız? Yatırım amaçlı (değerini saklaması) alışveriş için (takas aracı) ve ölçü birimi olarak (fiyat tanımlaması) kullanıyoruz. Bu özellikler kripto paralarda yok. Sadece ‘transaction’, yani işlem temelli ve değeri işlemlere göre artan ya da azalan paralar bunlar.

Soru: Kripto paralar için kullandığınız merkeziyetsiz/bağımsız ne tanımlaması ne anlama geliyor?

Cevap: “Mesela dolar, Türk Lirası karşısında çok değer kazandığı zaman Merkez Bankası’na ‘Hadi bu sorunu çöz’ diyebiliyoruz ama kripto para 50 binden 35 bin dolara düştüğünde ne bunun sebebini sorabileceğimiz bir yapı, ne de 60 bin dolara çıktığında ‘Burayı bir frenlemek lazım’ diyebilecek bir otorite var. Piyasa bu durum için şu an yeterince derin değil maalesef.

KRİPTO PARA NEDİR?
KRİPTO para; şifrelenmiş, dijital bilgi olarak var olan, çalışma şekli nakde alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanmış bir sanal unsur, bir tür para biçimidir. Herhangi bir bankadan bağımsız olarak çalışan bir kripto para birimi, varlıklar arasında sermaye yaratmayı ve aktarmayı düzenlemek için gelişmiş matematik kullanır. 2009’da Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. O günden bugüne birçok farklı kripto para ortaya çıkmıştır. Uzmanlar, kripto paraların toplam piyasa değerinin önümüzdeki yıllarda 1-2 trilyon dolara kadar çıkabileceğini tahmin etmekte.

AYŞE TEYZE’NİN YATIRIM ARACI OLMAKTAN UZAK

Soru: Ekonomi anlatırken hep aynı örnekten gidiyoruz. O nedenle şöyle sorayım: Ayşe Teyze için güvenilir bir yatırım aracı mı?

Cevap: “Elinde kaynağı, parası olan ve ‘Kolay yoldan hızlı para kazanabilir miyim?’ hesabı yapanların tercih ettiği bir mecra şu an. Elon Musk’ın yaptığı da bu değil miydi? Twitter hesabına Bitcoin işareti koymadan önce Bitcoin satın almıştır herhalde, öyle değil mi? Çünkü biliyor ki o işaret koyduğu an talep, fiyat artacak ve onun satın alım yapmaya başladığı düşünülecek. Yani spekülasyona açık bir alan. Musk’ın hem kendi ve hem de etkilediği insanlar alım yapınca Bitcoin bugün bu rakamlara çıktı ama tam tersi de olabilir, çok sert de düşebilir. Bireysel yatırımcı için kolay bir alan olmayabilir. Bankadan kredi çekip, evi-arabayı satıp kripto para almayın. Sonu hüsranla sonuçlanabilir.”

Soru: Kripto paradaki bu dalgalanmanın başka sebepleri de var mı? Neden inişli çıkışlı?

Cevap: “Finansal piyasalarda bir dalgalanma var. Amerikan tahvil piyasasındaki artış yatırımcının ‘garanti’ beklentisini kırınca kripto paraya bir kaçış oldu. Kripto para yatırımcılarının merkez bankasının duruma nasıl baktığını da anlaması gerekiyordu. Hem Amerikan Hazine Bakanı Yellen, hem Avrupa Merkez Bankası Başkanı Lagarde ‘düzenleme’ yapılabileceği söylemlerine girince önce bir çıkış oldu, bir hafta sonrasında ise aniden yeniden hareketlendi.”

Soru: Geçtiğimiz cuma günü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı ekonomi reform paketinde de kripto paralar için hukuki altyapının oluşturulması adına adımlar atıldığı belirtildi. Ne beklemeliyiz?

Cevap: “Kripto para ile dijital para aslında aynı şeyler değil. İnsanlar bir değeri olduğuna inandıkça değerli hale geliyor kripto paralar. Dijital para ise tamamen paranın dijital hale bürünmesi. Reform paketinde bahsedilen bu. Dijital işlemlerde kullanılabilecek, baskı karşılı olmayan, bizim fiyat para dediğimiz, yani basılı olmayan dijital Türk Lirası ile işlemlerin yapılabilecek olmasından bahsedildi. Yani aslında gerçek para ama dijital hali para yerine geçecek. Kripto paradan bu açıdan çok farklı.”

BİLİNEN YERLERDEN İŞLEM YAPIN

Soru: Kripto para alırken nelere dikkat etmeliyiz? Son günlerde dolandırıcılık çeteleri türedi, öneriniz olur mu?

Cevap: “Son yıllarda kripto para alımı, satımı için hem Türkiye’de hem de dünyada itibar, saygınlık, güvenirlilik kazanan bazı şirketler, para borsaları çıktı. Kişi olarak birilerinin ‘Şu kadar para verin, bitcoin alırım, yüksek kazanç alırsınız’ gibi söylemlerine kanmayın. Ama şunu da unutmayın: Bu tip sığ piyasa araçlarında en güvenli yerden dahi alsanız kazanma garantisi yok, kaybedebilirsiniz de.”