Özgürlüğün olmadığı yerde bilim olur mu?

Kızıldeniz kıyısında 36 kilometre alana yayılmış muhteşem bir kampus.

Sanki Cidde’de değil Florida sahillerinde ultra lüks bir tatil köyündesiniz.

IBM’le ortaklaşa kurulan ‘Şahin’ isimli dünyanın en hızlı bilgisayar sistemlerinden biri de orada, en iyi araştırma
laboratuvarları da.

Kısa adı KABTÜ. Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi.

* * *

Üç yılda 3 milyar dolara mal olmuş.

Bilimsel araştırma bütçesi 10 milyar dolar.

Başında Singapur Üniversitesi’nden transfer edilen Harvard mezunu Çun Fong Şih var. Ülkede lisans üstü ve doktora eğitimi veren ilk araştırma üniversitesi olacak.

Hocaların maaşı masraflar hariç 90 bin dolardan başlıyor.

Başarılı öğrencilere 30 bin dolar burs veriliyor.

Şimdiden 60 ülkeden 374 öğrenci kabul etmiş.

İşte bu üniversite bugün Suudi Arabistan’ın milli gününde Abdullah Gül ve Angela Merkel dahil 15 ülke liderinin katılımıyla açılacak.

* * *

Ben Kral Abdullah’ın çok önem verdiği bu projeyi iki yıl önce henüz inşaat aşamasındayken Cidde’de katıldığım ekonomi zirvesinde görmüştüm.

O günden bugüne kafamdaki soru aynı.

Acaba Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde gerçekten bilim yapılabilecek mi?

Görkemli açılış ve milyarlarca dolarlık yatırıma rağmen iyimser değilim.

Elbette iki yıl önce kum ve denizden başka bir şey olmayan bir bölgede dünyanın en iyi araştırma üniversitelerinden biri kurulabilir.

Fakat bunun için milyarlarca dolarlık inşaat ve teknoloji yatırımından çok daha fazlası gerekir; en başta da içinde yaşadığınız toplumun zihinsel ikliminin bilimsel düşünceye açık olması. Yoksa yaptığınız en iyi ihtimalle çölde bir vaha yaratmak olur.

Dışarıda her şey yasak, içerde serbest. Tam Suudi Arabistan’a özgü ikiyüzlülük.

* * *

Kimse kusura bakmasın ticaretin serbest bölgesi olur ama bilimin olmaz.

Çünkü bilimsel düşünce bir bölgeye hapsedilemez. Edilirse oradan eleştirel düşünce değil mekanik beyinler çıkar.

Zaten bu önkabulden yola çıkmış olacak ki Kral Abdullah adına kurduğu üniversiteyi fizik bilimleriyle sınırlamış. Milyarlarca dolarlık üniversitede sosyal bilimler adına bırakın bir bölümü bir ders bile yok.

Varsa yoksa fizik, kimya, mühendislik, biyoloji ve teknoloji.

Zaten okulun başına Singapur’dan çok başarılı bir mekanik mühendisi atanmış.

Çok iyi hatırlıyorum Amerika’da öğrencilik yıllarımda Suudi Arabistan’dan birçok öğrenci tanıdım. Allah için içlerinde bir tane bile sosyal bilimlerde okuyanına rastlamadım.

Ya mühendislik ya da işletme, gerisi hak getire.

* * *

Gerçi Suudi Arabistan gibi baskıcı bir rejimde kampusla sınırlı olsa bile kadınlarla erkeklerin birlikte okuması, dışarıda kadınlar araba kullanamazken içerde kullanılması önemli bir aşama, bunu kabul ediyorum ama başlıktaki sorunun cevabı değişmiyor.

Eleştirel düşüncenin olmadığı yerde bilim olmaz.

Bilimsel düşünce ‘serbest ticaret bölgesi’ gibi bir alanda yeşermez.

Harvard, MIT ve Columbia’dan kesenin ağzını açarak hoca transfer etmekle o okulların seviyesine ulaşılmaz. Çünkü Harvard sadece milyar dolarlık bütçesi ile değil hiç çekinmeden Ahmedinejad’a kapılarını açtığı için Harvard, Columbia Üniversitesi Yahudi bağışçılarının tehdidine rağmen Edward Said’e sahip çıktığı için Columbia.

Kaçımız astronomik rakamlarla David Beckham’ı transfer eden Amerikalı takımın adını biliyoruz? Hepimiz onu yıldızlaştıran Manchester United’ı hatırlıyoruz.

Eğer altyapınız müsait değilse toplama yıldızlarla ‘yıldız takım’ kuramazsınız.

Futbolda yapamadığınızı bilimsel düşüncenin beşiği olan üniversitede hiç yapamazsınız.