Dünyanın en büyük tuvalet devrimini otoyollar boyunca Türkiye yaptı

Şirketin bugüne kadarki ilk Türk CEO’su oldu...

1979’da İstanbul Şişli’de, Kent Sineması’nın arkasındaki bir evde doğdu. Robert Kolej, Boğaziçi Üniversitesi’nden sonra Manchester Business School’da MBA derecesi aldı.

Henüz 42 yaşında ama arkasında ancak çok uzun yıllar boyunca kat edilebilecek bir kariyer var.

Shell’e girdikten sonra çok genç yaşta 21 ülkenin filo yönetim başkanı olarak çalışmış. Almanya dağıtım sisteminin pazarlama konseyi üyesi olmuş.

*

Son yıllarda hayatım İstanbul-İzmir-Urla-Bodrum arasında yollarda geçiyor.

Dolayısıyla o yollarda meydana gelişen büyük dönüşüm ve gelişimin tanığıyım.

Bildiğimiz benzin istasyonları sadece benzin pompa istasyonu olmaktan çıkıp birer alışveriş merkezi haline dönüşüyor.

Tuvaletlerde olağanüstü gelişmeler var. Bir zamanların “Denizli yolcuları beş dakika çay molası” sloganı artık tarih oluyor.

Dolayısıyla Shell, Petrol Ofisi, Aytemiz, Opet, Oksijen artık hayatımızın önemli
isimleri haline geldi.

İşte bu nedenle bu bayram podcast’imizdeki sohbetimizin ana konusu yol boyu kültürümüz olacak. Bir sosyolog gözüyle soracağım
o da anlatacak.

MANCHESTER’DAKİ HAÇİENDA KULÜBÜNÜN KOMŞULUĞUNDAN HAMBURG’DAKİ BEATLES’A

Ama Turanlı ile sohbetimiz bütün bunların dışında iki konu ile başlayacak.

-  Sen 2009’la 2011 arasında Manchester’da okumuştun. Manchester Business School’da MBA yapmıştın. Önümüzdeki günlerde UEFA finali oynanacak, sen şehrin hangi takımını tutuyorsun? United mi, City mi?

“Ben United’lıyım...”

“Ben de öyleyim” diyorum.

Bir ortak noktamız daha varmış.

Benim Manchester’la ilgim bir de orada 1980’lerde başlayan Post Punk müzik akımının merkezi olması. Blue Monday, Joy Division, New Order gibi gruplar, ünlü Factory plak şirketi ve özellikle de The Haçienda adlı kulüp hayatımda önemli yere sahip.

Ben bunları anlatırken sözümü kesiyor ve “Biz Haçienda’nın tam arka tarafında, New Skate Locks’da Ricks diye bir kulüp vardı, onun yanında oturuyorduk. Ama asıl Hamburg’da Beatles’ın doğduğu semtte iki yıl yaşadım.”

Sohbet işte böyle başladı.

1.000 DENİZ KABUĞUNDAN OLUŞAN ARŞİVİN HİKÂYESİ

Shell’in enteresan bir hikâyesi var. 23 Nisan 1907’de iki şirketin bir araya gelmesiyle oluşuyor. İngiliz tarafı Shell Transportation. Neyse iki kardeşin kurduğu bir şirket. Bunlar aslında Asya’dan deniz kabukları (shell) getirerek satıyorlar. Asıl işleri bu. Sonra petrol bulununca bu işe giriyorlar. Diğeri de Hollanda Kraliyet Petrol Şirketi. Bunlar 1907’de bir araya geliyorlar ve Royal Dutch Shell oluyorlar. Hisselerin % 60’ı Hollandalı, % 40’ı İngiliz. Bu shell (deniz kabuğu) isminden dolayı bizim her bir ürünümüzün ismi aslında bir deniz kabuğu ismidir. Mesela Helix bir deniz kabuğu ismidir. Merkezde ilk zamanlardan kalma 500-1.000 adet kadar deniz kabuğundan oluşan bir arşiv var.




YILDA 3 MİLYONA YAKIN SANDVİÇ SATIYORUZ

“Yol boyunda bir yeni tüketim alışkanlığı da sandviç yemek. Bizim ‘deli2go’ isimli özel sandvicimiz var. Yılda 2.5-3 milyona yakın sandviç satıyoruz. Reçeteleri bize ait. Türk damak tadına uygun yapıyoruz. En son kaşarlı döner çıktı. Kaşarlı kavurmalı bazlama var. Köfte gelecek. deli2go Beyoğlu Çikolatası var.”

ARTIK POMPANIN BAŞINDA KADIN DA VAR DÖVMELİ ÇALIŞANLARIMIZ DA VAR

Shell’de 2018’de başlayan ‘Kadın Enerjisi’ diye bir projemiz var. Bir kadın yöneticimizin önerisiyle ‘Mesleğin kadını erkeği olmaz’ mottosuyla ortaya çıktı. Beş yılda 5 bin kadına istihdam sağlamayı amaçlıyoruz. Türkiye’deki yönetim ekibimizin oranı
% 50’şer kadın ve erkek.

Müşteri memnuniyet ölçümleri yapıyoruz. 2019 yılı kayıtlarına göre kadın çalışanların bulunduğu istasyonlarda memnuniyet % 3 oranında artmış. Bu artış, 2020’de % 6’ya yükselmiş.

Başka olumlu etkileri de var. Kullanılan dil değişiyor, herkes kendine biraz daha çekidüzen veriyor. Hem müşteri hem de diğer çalışanlar. Hep büyük şehirde, İstanbul’da oluyordur gibi bir algı var ama öyle değil. Anadolu’da da kadın çalışan bulunan istasyonumuz çok var.

Mesela Konya istasyonumuzda kadın bir madeni yağ uzmanımız var. Madeni yağ satışlarını beş katına çıkardı mesela. İstanbul’daki bazı istasyonlarda Amerikanvari bir hava da olabiliyor. Dövmeli olanlar var...

EN BÜYÜK DEVRİM TUVALETİ MARKETLERİN İÇİNE ALMAKTI

“Türkiye son 15 yılda yol boyu tuvaletlerinde büyük bir devrim yaptı. Bence en büyük devrim, dışarıdaki tuvaletlerin market içine alınması oldu. Bunu da Türkiye’de ilk yapan Shell oldu. Bu anlamda Türkiye çok ileride. Sadece Shell için de söylemiyorum. Mesela Almanya’da tuvaletler çoğunlukla binanın arkasındadır. Önce görevliden anahtar alırsınız, gider anahtarla kapıyı açarak tuvalete girersiniz filan. İyi değildir bu sistem pek çok ülkede. Yahut da paralıdır. Türkiye bu anlamda sektörde çok ileride. Temizliği, dokunmatik oluşu filan. Genel olarak böyle, sadece Shell için demiyorum. Türk tüketicisi buna çok önem veriyor.”




YOL MARKETLERİNE GİREN HER 100 KİŞİNİN 65’İ ERKEK 35’İ KADIN 

“İstasyona gelenlerin yarısı markete de giriyor. Yakıt alanların % 65’ini erkek, % 35’ini kadın müşteriler oluşturuyor. Tabii ticari vasıta çok, o sebeple. Şehre göre de değişiklik gösterebiliyor. Eskiden çok ağırlıklı erkekti ama tabii demografi değiştikçe bu oranlar da yavaş yavaş değişmeye başlıyor.”

BABA KIZ ÇOCUĞUNU ERKEK TUVALETİNE SOKMAK İSTEMEYİNCE ÇÖZÜMÜ BULDUK

“Şöyle sorunlar var. Mesela bir erkek yolcu kız çocuğuyla yolculuktayken tuvalet ihtiyacı olduğunda çocuğunu erkek tuvaletine sokmak istemiyor, kendi de kadın tuvaletine giremiyor. Bunun neticesinde çocuk tuvaleti konsepti çıkıyor. Pek çok istasyonda da çocuk tuvaleti var. En yeni adımımız şu. 100 tane istasyonda çok yeni tuvaletler var. İçinde resimler var, otel gibi görünüyor yani. Kadın tarafına kurutma makinesi, çanta askısı koyduk, tek kullanımlık bazı ürünler de koyduk.”

İSTASYONA KADIN GELİNCE O ERKEK POMPACI NEREYE GİTTİ

- Çocukluğumuzda, gençliğimizde benzin istasyonunda karşımıza çıkan insanın adı “pompacı”ydı. Kadın pompacıyı ise sadece Pirelli’nin takvimlerinde filan bir seks unsuru olarak görürdük. Şimdi gerçek anlamda kadın pompacılar da görüyoruz. Bir kere pompacının adı ne oldu? Hâlâ pompacı mı kullanılıyor? Argoda hoş bir kelime değil çünkü.

“Yok. Biz onlara ‘ön saha çalışanı’ diyoruz. Market çalışanı filan diyoruz. Biz işte zaten bu tabiri hiç kullanmıyorduk ama tabii halk arasında hâlâ çok kullanılıyor.”




YILDA 3 MİLYON KAHVE: ÇAY MOLASI SÖZÜ YERİNİ KAHVE MOLASINA BIRAKTI

“Türkiye otoyollarının üzerinde önemli bir tüketim alışkanlığı değişimi var. Bir kahve toplumu olma yolunda gidiyoruz. Biz tüm dünyada yılda 150 milyon bardak kahve satıyoruz. Bu rakam Almanya’da 22 milyon. Ama Almanya kişi başına 146 kahve tüketiyor. Sudan fazla.  Marketlerimizde Starbucks ve Kahve Dünyası ürünleri satılıyor. Şu an Türkiye’de yılda 3 milyon bardak kahve satılıyor bizim yol boyu marketlerimizde. Ama bunun bir-iki sene içerisinde 6 milyona ulaşacağını öngörüyoruz. Ona göre planlama yapıyoruz, makineler yerleştiriyoruz. Bizde Amerikan toplumundaki gibi hareket halindeyken bir şey yiyip içme kültürü yok. Ama daha fazla mobil tüketim başladı şimdi. Yolda içilmiyor belki, mola verilip içiliyor, alınıp ofise gidiliyor filan.”

PETROL ŞİRKETİYDİK ARTIK AMİRAL GEMİMİZ İSTASYON VE MARKETLER

“Bu eskiden farklıydı. Normalde bizim gibi entegre bir şirketin, yani petrol, gaz filan, kârının yaklaşık % 70’i petrol çıkarmadan gelirdi. Ama bu değişiyor. Kâr anlamında konuşabilirim. Shell 2019’da yaklaşık olarak 20 milyar $ para kazanıyorsa bunun şu anki petrol fiyatlarıyla 5 ila 6’sı petrol çıkarmadan geliyor. Büyük kısmı yani yaklaşık 7’si artık başka işlerden geliyor. Artık amiral gemimiz perakende istasyonları ve madeni yağlarımız.”

PLAKA TAKİBİ YAPTIK VE ÖYLE BİR ŞEY GÖRDÜK Kİ

“Türkiye’de her gün yaklaşık 1 milyon kişi geliyor. Plaka takibi olduğu için kaydedebiliyoruz. Bir senede 10 milyon farklı plaka giriyor bizim istasyonlarımıza. Bazılarında 1 insan, bazılarında 4 insan oluyor, ama ortalama 1.5-2 insan olsa 15-20 milyon insan, nüfusun neredeyse % 25’i bizim istasyonlarımıza giriyor. Yani bu inanılmaz bir şey.”

YOL BOYU MARKETLERİNDE EN ÇOK SATILAN ÜRÜN SİGARA

-Yol boyu marketlerinizde en çok hangi ürünler satılıyor?

“En çok satılan şey sigara. Sonra su ve enerji içecekleri geliyor. Gazlı içecekler de tabii. Bir de enerji içecekleri bizim kanal için oldukça önemli.”