Bizi dayak yemekten o kurtardı

Yemen’in başkenti Sana’a’nın “gat pazarı”na hareket ederken, pazarı iyi bilen bir dostumuz bizi uyarıyor.
Hatta “Gitmeseniz daha iyi edersiniz” diyor.
Yemen’e gelip, gat pazarına gitmemek...
Üstelik hem gazeteci, hem sosyolog olacaksın...
Bir de 68 Mayıs’ının çocuğu olacaksın, oradan buradan hippi kültürüne bulaşmış olacaksın...
Kendime hafif 70’lerin hippi havası verip, Sebati ile yola koyuluyorum. Yanımızda güvenlik elemanı da yok.

GAT PAZARI / WEB TV

İLK GÖRDÜĞÜMÜZ DÜKKÂNDA GAT PAZARLIĞINA BAŞLIYORUZ

Çarşıya girmeden önce size küçük bir brifing vereyim.
Gat, Yemen sosyal hayatının en önemli tüketim maddesi.
Kimine göre uyuşturucu, kimine göre enerji veren bir madde.
Kadın-erkek Yemenlilerin çoğu öğle yemeğinden sonra ‘gat’ çiğnemeye başlıyor. Yolda gördüğünüz insanların çoğunun yanakları çiğnedikleri ‘gat’tan dolayı şiş vaziyette.
Aşağıda bunun ne olduğunu size anlatacağım. Şimdi pazara girelim.
Girişin hemen sağ tarafında, zemin katta 60-70 metrekare bir boşlukta küçük tezgâhlar konulmuş. Her tezgâhın üstünde bağdaş kurmuş bir satıcı oturuyor.
Birinci satıcıyla pazarlığa başlıyoruz. Küçük bir plastik torba içinde çay yaprağına benzeyen bir bitki demeti var. Adam bitkiyi çıkarıp birkaç dalı elime veriyor.
Bir demeti için 20 dolar istiyor. Aslında rayicin 5 dolar civarında olduğunu biliyoruz. Ama fotoğraf çekmek istediğimiz için 10 dolar teklif ediyorum. Biraz direndikten sonra kabul ediyor ve plastik torbayı elime veriyor.

ÇARŞI KARIŞINCA NECATİ ŞAŞMAZ’LA FOTOĞRAFIMI ÇIKARIP GÖSTERİYORUM

O sırada Sebati fotoğraflarımızı çekiyor. Etrafımızda hafif bir kalabalık oluşmaya başlıyor ve satış yerinin ağası olduğunu sandığımız bir adam peydahlanıyor ve direkt Sebati’nin üzerine yürüyor.
İtiş kakış, dijital kayıtları sildirmeye uğraşıyor. Her an bir maraza çıkabilir.
İşte o an aklıma bir fikir geliyor. Sana’a’ya geldiğimizden beri sokaklardaki billboard’larda Kurtlar Vadisi dizisinin kahramanı Polat Alemdar’ın fotoğraflarını görüyorum. Vadi’nin adı geçmiyor, varsa yoksa Murat Alemdar.
Polat ismini fazla modern ve Batılı buldukları için Murat Alemdar yapmışlar.
Çat pat İngilizce konuşan satıcıya, “Ben Türk’üm, Murat Alemdar’ın arkadaşıyım” diyorum.
Yüzlerinde bana inandıklarına dair bir işaret yok. Aklıma, Los Angeles’ta Sharon Stone ve Necati Şaşmaz’la birlikte çekilmiş fotoğrafım geliyor. Çıkarıp gösteriyorum.
Bir anda alkışlar kopuyor ve o andan itibaren gerginlik sona eriyor.
Artık Sana’a gat pazarının kralıyız. Sebati çalışıyor, takır takır fotoğraf çekiyor. Videoya konuşuyoruz. Bütün dükkânlar bizi davet ediyor.
Yemen’e giden herkese tavsiyem... Yanınıza Necati Şaşmaz’la çekilmiş bir fotoğraf alın.      �

Gat’a günde 10 milyon $

GAT, Etiyopya kökenli, çok yüksek olmayan bir ağaç. Genellikle bunun üst yaprakları kıymetli. Her sabah toplanıp o gün tüketiliyor.
O nedenle ülkede gat taşıyan kamyonların şoförleri, bizde gazete dağıtım araçlarının şoförleri gibi çok hızlı. Yolda herkes gat taşıyan kamyonlara ambulans muamelesi yapıp yol veriyor.
Financial Times gazetesine göre Yemen’de günlük gat tüketimi 10 milyon dolar civarında. Bu da yılda 3.5 milyar dolara yakın bir para ediyor. Yemen ekonomisinin boyutları dikkate alınırsa, ülkenin en büyük ekonomik faaliyetlerinden biri gat.
Dünya Sağlık Örgütü gatı amfetamin benzeri ağır bir ilacın ana maddesi olarak kabul etmiyor. Ancak Yemen’de modern insanlar gat tüketimini yasaklatmak için kampanyalar düzenliyor.
Yemen’de hâkim olan bir görüşe göre, ülkede işsizlik ne zaman artsa, gat tüketimi hemen yükseliyormuş.
Yemen’e ilk giden insanlar için etraftaki görüntü gerçekten çok tuhaf. Taksi şoförleri, satıcılar, sokakta yürüyen insanlar hep gat çiğniyor. Bazılarının yanaklarındaki şişlik, insana kursağında yiyecek depolayan pelikan kuşlarını hatırlatıyor.
Bu alışkanlık öylesine yaygın ki, Hadramut’ta en tehlikeli bölgeye gittiğimiz gün bile güvenliğimizi sağlayan askerlerin gat satın alması için bir kasabada durmak zorunda kaldık.

Silahlar için gizlice gelmiş

- BÜYÜKELÇİ Türkiye’nin Sana’a Büyükelçisi Fazlı Çorman ve eşi Gülhan Çorman Yemen’de çok iyi tanınıyorlar. Her ikisi de toplumun içine girmişler. Büyükelçi, gat karşıtı kampanya yaparken, eşi de şehrin temizliği ve kahve üretiminin canlandırılması için çalışıyor.
- TÜRK OKULU Sana’a’daki Uluslararası Türk Okulu’nu gezdim. Gelişmiş bir ülke kalitesinde çok güzel bir okul yapmışlar. Cemaat okulları Türkiye’de bazı çevrelerce eleştiriliyor, ama benim görüşüm, hepimizin takdir etmesi gereken çok önemli kurumlar.
Okul, Konyalı işadamlarının katkısıyla yapılmış. Kendilerini yürekten kutluyor ve teşekkür ediyorum.
- TÜRK SİLAHLARI Bir gemide ele geçirilen ve Türkiye’den gönderildiği belirlenen silahlar, Yemen’de Türkiye’ye karşı bir havanın oluşmasına yol açmış.
- MİT MÜSTEŞARI Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarı Hakan Fidan bu olaydan sonra Yemen’e gidip görüşmeler yapmış. Bu ziyaret Yemen basınına sızmış. Ama Türkiye’nin daha ikna edici adımlar atması gerekiyor.
- SURİYE POLİTİKASI Türkiye’nin Suriye politikası Yemen’de eleştiriliyor. Bu konuda Yemen sanki öteki Arap ülkelerinden farklı düşünüyor gibi bir hava var.
- TEŞEKKÜR Büyükelçi Çorman ve eşine çok teşekkür ediyorum. Hadramut eyaletinin, başta vali yardımcısı olmak üzere bütün yetkililerine teşekkür ediyorum. Onların yardımı olmasa bu diziyi yapamazdım.

New York Times ile iddiaya giriyorum

- BUNDAN 3 yıl önce New York Times gazetesi bir ekinde Yemen için “Bundan sonraki Afganistan” başlığını atmıştı. Şimdi New York Times ile iddiaya giriyorum.
- AFGANİSTAN OLMAYACAK Yemen onların dediği gibi “Bir sonraki Afganistan” olmayacak. Terör olayları önlendiğinde bu ülke, dünyanın en önemli turistik ve kültürel destinasyonlarından biri haline gelecek.
- TAVSİYEM Ülkeyi insansız uçaklarla denetim altında tutan Amerikalı yetkililere şu görüşümü iletmek isterim. Bu ülkeyi daha derinden ve yakından tanımalarında yarar var. Hiç olmazsa Irak’ta ve Afganistan’da yapılan hatalar tekrarlanmaz.

Çiğniyorum

SERDE 68’lilik var. Hippi kültürü var. Beat generation’u hatmetmişlik var.
Bir de pop sosyologluk var.
Yemen’e kadar gelip gat çiğnememek, Amsterdam’a gidip kek yememekten ağır bir şey olur. Yoksullar 3-5 dolarlık malı çiğniyor. Zenginler ise 100 dolara kadar varan iyi mal alıyor. Ben orta yerlerde bir mala giriştim. Ağzıma alıp sol tarafımda çiğnemeye başladım. Tecrübesiz olduğum için yaprakların bir bölümü anında yemek boruma indi.
- Üçüncü dakika: Ağzımda maydanoz tadı gibi bir şey var. Hafif genzimi yakıyor.
- Onuncu dakika: Aldığım tatta bir değişiklik yok. Henüz kafayı bulmadığım gibi, bulacağıma dair bir işaret de yok.
- Yirminci dakika: Çiğnemeye devam ediyorum, ama Yemenliler gibi yanağımda şişkin bir top yapamıyorum. Kafa hâlâ aynı kafa.
- Otuzuncu dakika: Hiçbir etki yok. Anlaşılan bu işi yine beceremeyeceğim.
Sigara içmeyi bilmediğim için gençliğimde esrar da içememiştim. Gat deneyimim de başarısız oldu. Sonradan öğrendim ki, en az iki saat çiğnemek lazımmış.

Büyükelçinin Twitter sloganı

YEMEN’de gat karşıtı kampanyaların en büyük destekçilerinden biri Türkiye’nin Yemen Büyükelçisi Fazlı Çorman.
Dışişleri’nin Twitter’ı en iyi kullanan elemanlarından biri. Bakanlık geçtiğimiz yıl Twitter kullanımı konusunda bir talimat çıkarmış. Büyükelçilerin Twitter kullanımını teşvik ediyormuş. Ancak atılan tweet’lerin yüzde 80’i mesleki, yüzde 10’u kültürel, yüzde 10’u da magazinsel olaylar olmalıymış.
Fazlı Çorman’ın Twitter hesabında gat çiğnemeye karşı çıkan bir grafik ve slogan yer alıyor. Yani onun Twitter
hesabına bakan herkes bunu görüyor.

Çelişkiler ülkesi

- Bütün Sana’a şehrinde sadece iki trafik lambası var, ama fazla trafik kazası yok.
- Herkesin belinde hançer var, ama kavga eden insan yok.
- Her taraf çöp dolu, ama sinek yok.
- Şehirde sinek yok, ama iç hatlar uçağının içi sinek dolu.
- Yoksulluk diz boyu, ama sokak köpeği ve kedisi yok.

-SON-