Yeni fiyat endeksleri ve ekonomik verilerin güvenilirliği

Fiyat hareketlerinin endeks bazında ayrıntıları verilmeye başlandı. Bu denli kapsamlı bir değişikliği kısa sürede hazmetmek kolay değil.

Fiyat verilerini hazmetmeyi zorlaştıran bir diğer etken Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) yeni endekslerin 2003 ve 2004 yıllarındaki değerlerini vermemiş olmasıdır. Basında çıkan 2004 yılına yönelik endeksler ve yüzde artışlar eski endekslerdir. Yenileriyle karşılaştırma olanağı yoktur.

Sanki hayat 2005 yılının ocak ayında başlamış gibi, yeni endeksin yalnızca 2005 yılı ocak ayı değerini biliyoruz. Bir de, 2003 yılının tümünde yeni endeksin aldığı ortalama değerin 100 olduğunu biliyoruz. Bir yıllık artışlarla yıllık ortalama artışların hangi endeksle nasıl hesaplandığı dahi açık değildir.

GÜVENİLİRLİK

Bildiklerimizle ancak şunları söyleyebiliyoruz: 2005 yılı ocak ayı ortalama tüketici fiyatları 2003 yılı ortalama fiyat düzeyinin yüzde 14.5 üzerinde gerçekleşmiştir. Aynı şekilde, 2005 yılı ocak ayı üretici fiyatları 2003 yılı ortalama fiyat düzeyinin yüzde 18.6 üzerinde gerçekleşmiştir. Bunların dışında, aynı bazda, fiyat gelişmeleri konusunda başka hiçbir şey bilmiyoruz.

Endeks sayıları verilirken, 2004 yılı için eski endeks sayıları kullanılıyor. Halbuki, yeni endeks bazında DİE’nin 2003 ve 2004 yıllarındaki fiyat endekslerini mutlaka hesapladı. Aksi taktirde, 2005 yılı ocak ayı fiyat endekslerini bulması olanaksız olurdu. O halde, bu rakamlar neden yayınlanmadı?

İki olasılık var. Tamamen düşüncesizlikten kaynaklanarak eski yılların yeni endeks bazında fiyat endekslerinin yayınlanması atlandı. Yayınlanması önemli bulunmadı. Boşuna Aylık Fiyat İstatistikleri Bülteni’nin rakamlarla şişirileceği düşünüldü.

İkinci olasılık çok daha vahimdir. Aylık bazda yeni ve eski fiyat istatistikleri 2003 ve 2004 yıllarında açıklanması kolay olmayan farklı bir seyir izliyor olabilirler. Bu konuda DİE yeni yayınladığı fiyat istatistikleri konusunda bir tartışma yaratmaktansa, eski yılların yeni endeks bazında fiyat istatistiklerini yayınlamamış olabilir. Bu olasılık çok daha vahimdir, çünkü tartışmadan kaçarken çok daha önemli bir tartışma başlatma olasılığı yaratılmıştır. O da, fiyat istatistiklerinin kamuoyu önündeki itibarı ve inandırıcılığıdır. Durumun böyle olduğunu düşünmek bile istemiyorum.

Kamuoyunun büyük bir bölümü zaten ‘enflasyon’ (fiyat düzeyinin yükselmesi) ile ‘fiyat düzeyi’ kavramlarını karıştırmaktadır. Enflasyon düşüyor dedikçe, ‘ ne düşmesi, yalan! Domatesin, patatesin fiyatlarını görmüyor musun?’ diyerek fiyat düzeyinin yüksekliğinden şikayet ediyor. Kamuoyu fiyat istatistiklerinin güvenilirliğini sorguluyor. Hatta, fiyat istatistiklerinin doğruyu yansıtıp yansıtmadığını tartışan belli bir uzman kesim dahi var.

ZAMAN VAR

Böyle bir ortamda, fiyat istatistiklerinin itibarını sorgulatabilecek davranışlardan kaçınmak çok daha önemli olmaktadır. Zaman henüz erkendir. DİE’nin zaman kaybetmeden 2003 ve 2004 yıllarına ait yeni endeksleri aylık bazda açıklamasında çok büyük faydalar vardır.

Bu şekilde, kamuoyunda gereksiz bir tartışma başlatılmayacaktır. Akademisyenlerin ve sayıları giderek artan ekonomiyi analiz edenlerin işleri kolaylaştırılacaktır.

İki farklı endeks elbette belli farklılıklar göstereceklerdir. Bırakın, kamuoyu bu farklılıkları tartışsın. Ama, kamuoyunun DİE’nin yayınladığı verilerin doğru olup olmadıklarını tartışması çok daha tehlikelidir.