Yeni banknot dağılımı

Örneğin, paramızdan altı sıfır atılmadan önce en büyük kupür banknot 20 milyon liralık banknottu ve piyasada en fazla 20 milyon liralık banknot dolaşıyordu. Halbuki, normal olan, en büyük banknot kupürünün emisyon içindeki ağırlığının daha küçük kupürlere göre daha az olmasıdır. Büyük kupürler büyük meblağlarda ödeme kolaylığı için vardırlar, her gün kullanılmak için değil.

Paramızdan altı sıfır atıldıktan sonra, çok doğru bir yaklaşımla, 20 YTL’lik kupürlere ek olarak 50 ve 100 YTL’lik banknotlar da piyasaya çıktı. Belki yeni banknotlara geçerken, 1 YTL’lik banknotlar basmak yerine 1 YTL yalnızca madeni para olarak kalıp daha büyük kupürler de piyasaya çıkmalıydı. Yine de, yeni kupür dağılımında 20 YTL’lik banknotların göreli olarak en fazla dolaşan banknotlar olacağı 50 ve 100 YTL’lik banknotların göreli olarak emisyon içindeki payının daha az olacağı beklenmekteydi. Öyle de oldu.

ÇAN EĞRİSİ

Grafiklerde daha önceki yazımda verdiğim 2003 yılı sonuna yönelik banknot dağılımı ile bu yılın Haziran sonu itibariyle banknot dağılımı verilmektedir. Beklenti paralelinde 20 YTL’lik banknotların (piyasada dolaşan 20 milyon TL’lik banknotlar dahil) toplam emisyon içindeki payı en fazladır (yüzde 38.6). Bunun yanında, 1, 5, 10, 50 ve 100 YTL’lik banknotların ağırlığı göreli olarak daha azdır. Bu şekilde, banknot kupürleri dağılımında bir çan eğrisi elde oluşturulmaktadır.

Ekonomide ortalama fiyatların artması banknot kupürlerinin dağılımını etkilemektedir. Fiyatlar arttıkça, banknot kupürlerinin ağırlığı daha büyük kupürlere kaymaktadır. Enflasyon düşük dahi kalsa, bir süre sonra 50 ve 100 YTL’lik banknot kupürlerinin ağırlığı artacaktır. Dolayısıyla, çan eğrisini kaybetmemek için daha yüksek kupürlü banknotların basılması kaçınılmaz olarak gündeme gelecektir. Ön yargılarla bu gelişme engellenmemelidir. Banknot kupür dağılımında çan eğrisini oluşturmak banknot stok maliyetini de asgaride tutan bir uygulamadır.