Uzun dönemli tasarruf eğilimleri

Tasarruf etme isteğini dönemlere ayırabiliriz. Bazen kısa dönemde tüketimi ileri kaydırmak için tasarruf yapılır. Örneğin, bir otomobil almak için para biriktirmeye çalışmak bu çeşit bir tasarruftur.

Bazen de, insanlar uzun dönem sonra tüketimlerini temin etmek için tasarruf yaparlar. Örneğin, emeklilik için tasarruf yapmak ya da işsizlik sigortasına prim ödemek bu çeşit bir tasarruftur.

FARKLI SİSTEMLER

Ekonomideki toplam tasarrufların birikimli değerine en çok katkı yapan tasarruf çeşidi uzun dönemli amaçlar için yapılan emeklilik dönemine yönelik tasarruflardır. Miktar fazladır. Vade uzundur. Demografik yapının bir uzantısı olarak, nüfusu genç ülkelerin bu çeşit tasarruflara sahip olma imkanı çok daha fazladır.

Çünkü, genç nüfuslu ülkelerde, emeklilik için tasarruf yapanların sayısı ve tasarruf miktarları, emekli olduğu için geliri olmadan (üretmeden) tüketenlerin sayısından ve aldıkları parasal yardımlardan çok daha fazladır.

Emeklilik dönemi için tasarruf yapmak iki farklı program içinde yapılabilir: mecburi ve isteğe bağlı programlar. Mecburi emeklilik programları devlet tarafından yönetilen ve genellikle çalışanların emeklilerin masraflarını karşıladığı programlardır.

Çalışanların katkısıyla, paralar bir havuzda toplanır. Aynı havuzdan aynı dönemdeki emeklilere maaşları ödenir. Havuzdaki para yetmezse, devlet bütçesinden bu havuza katkı yapar. Kimsenin ne kadar parası olduğu bilinmez. Devlet, ileride, çalışanlar emekli olduklarında, o dönemin çalışanların katkıları sayesinde maaş bir vereceğini garanti eder (garantinin reel ya da nominal bir rakamı yoktur).

İsteğe bağlı emeklilik programlarında ise çalışanın nam ve hesabında çalışırken yapılan katkılar toplanır. Emekli olunduğunda, çalışanın adına ne kadar para biriktiğine bakılır ve toplam birikime paralel bir maaş verilir. Yani, çalışan emekli olduğunda kendi biriktirdiği paraları yer.

BİREYSEL SİSTEM

Mecburi emeklilik programlarının ekonomideki toplam tasarruf miktarına hiçbir katkısı yoktur. Varsa çok azdır. Genellikle, bu çeşit emeklilik sistemleri bütün dünyada iflas etmiş olduklarından devletten yardım almaya mecburdurlar. Dolayısıyla, büyük bir olasılıkla, bu sistemin ekonomideki toplam tasarruflara net etkisi negatiftir. Biriktirilmeyen para harcanmaktadır. Avrupa’nın, Amerika Birleşik Devletleri’nin, Güney Amerika ülkelerinin ve Türkiye’nin bu konudaki sıkıntıları aynıdır.

İsteğe bağlı emeklilik programlarında ise, herkes kendi biriktirdiği paraları emekli olduklarında yemeğe başladığından uzun süre şahıslar adına tutulan ve giderek artan parasal meblağlar söz konusudur. Bu çeşit programların yaygın olduğu ülkelerde toplam tasarruflar hem toplam olarak büyüktürler hem de uzun vadelidirler.

Ortalama yirmi yaşında çalışıp para kazanmaya başlayan biri kırk yıl boyunca maaşının yüzde 10-15’ini bu çeşit bir fonda tutmaktadır. Bu fon kısa ve uzun vadeli çeşitli yatırımlar yapmaktadır. Nemalarıyla beraber, kişi atmış yaşına geldiğinde, reel faizler ve reel olarak kişinin kariyeri boyunca artan maaşına göre, çalışanlar 10 yıllık maaşlarına eşit bir birikim yapabilmektedirler.

Devam edeceğim.