Rekabet ve enflasyon

Bu soruların yanıtları çok önemli. Çünkü, rekabet şartlarının bozulması ile fiyatlar sürekli ortalama enflasyonun üzerinde artabiliyorsa, rekabet otoritesinin konuya bakması gerekir. Sorunun yanıtı olumsuzsa, rekabet otoritesi üzerine vazife olmayan bir konuya giriyor demektir.

Rekabetçi bir ortama göre, rekabet şartlarının bozulduğu ya da zaten bozuk olduğu piyasalarda fiyatlar daha yüksektir. Rekabet şartlarının sakatlanması durumunda iktisadi anlamda satıcıların alıcıları sömürmesi söz konusudur.

Alıcıları sömürmeye çalışan rekabetçi olmayan satıcılar piyasadaki hakim durumlarını kullanarak fiyatları kararlı bir biçimde ortalama enflasyondan daha hızlı artırıyorlarsa (artırabiliyorlarsa), neden daha önce fiyatlarını daha yüksek tespit etmediler de, fiyat artışlarını zamana yaymak ihtiyacı duydular? Böyle bir piyasada göreli fiyatlar devamlı artabilir mi? Bu soruya tatminkar ve olumlu bir yanıt bulmak zor.

NEDEN-SONUÇ İLİŞKİSİ

Piyasada hakim durumun yaratılmasının fiyatları ortalama enflasyonun üzerinde artırabileceği olasılığı verilere dayanan araştırmalara muhtaç bir konu olabilir. Ama, bu olasılığın yüksek olması çok mantıklı değil. Çünkü, hakim durumdaki ekonomik bir birim her zaman dilimi içinde kendi avantajını azamide kullanarak karşısındakini sömürmek isteyecektir. Bu amacı aylara ya da yıllara yaymaya çalışması hakim durumunu yeterince iyi kullanmadığı anlamına gelir. O takdirde, piyasadaki rekabet olgusu sorgulanmalıdır.

Hakim durumdaki ekonomik birimin amacı ekonomideki göreli fiyatları kendi lehine çevirmektir. Bunu zamana yaymak bu çeşit birimler için kayıptır. Dolayısıyla, en azından teorik olarak, piyasadaki hakim durumun varlığı o piyasada fiyatların kararlı bir biçimde ortalama enflasyonun üzerinde artacağı olgusunu yaratmaz. Hiçbir piyasa devamlı olarak göreli fiyatlarını artıramaz.

Bu kabul doğruysa, "fiyatların kararlı bir biçimde ortalama enflasyonun üzerinde artması piyasada hakim durum olgusundan kaynaklanabilir mi?" sorusunun yanıtı da olumsuz olacaktır. Ekonomide göreli fiyatlar zaman içinde değişir. Göreli olarak yüksek enflasyonun yaşandığı ortamlarda göreli fiyat değişmeleri daha büyük ve daha sık olabilir. Ama, bunların hiçbiri bazı piyasalarda rekabet şartlarının bozulduğu anlamına gelmez.

ENFLASYONLA MÜCADELE

Devlet, geleneksel olarak doğrudan ya da dolaylı bir biçimde ekonomideki fiyatlandırma mekanizmasına karışmayı çok seviyor. Geçmişte, özel okul ücretlerinin ortalama enflasyondan daha fazla artırılamayacağı kuralı uygulanmaya çalışıldı. İşin hukuki yönü tartışmalı da olsa, böyle bir uygulamanın iktisadi hiçbir mantığı yoktu. Maliyetleri, rekabet şartlarını ve verilen servisin kalitesini hesaba katmadan, "okul ücretleri ortalama enflasyondan daha fazla artırılamaz" gibi bir kural koymak rekabeti de, sektörü de öldürtmek anlamına gelir.

"Enflasyonda direnen sektörlerde rekabet otoritesi inceleme yapacak" diye çıkan haber de okuyanda benzer bir çağrışım yapıyor. Göreli fiyatların lehine değiştiği sektörler inceleme konusu olabilecek. Makro ekonomik etkenlerin hakim olabileceği fiyatlandırma mekanizmaları rekabet şartları açısından değerlendirilecek. Bu konunun kamuoyunda tartışılarak yapılması fiyatlarını enflasyondan hızlı artıranları suçluymuş gibi bir konuma sokacak. İşin yanlış tarafı burada.

Bırakalım, enflasyonla mücadeleyi Merkez Bankası üstlensin. 2000 yılında da böyle bir girişim olmuştu. Girişim, hiçbir sonuç getirmediği gibi, gerçekten enflasyonla mücadele etmesi gereken kurumu da "aciz" konumuna getirdi.