Rekabet üzerine çeşitlemeler (14)

Kurallar da, ortam da herkes için aynı olmalıdır. Ödüllendirme de, ceza da hem aynı olmalıdır hem de önceden bilinmelidir.

Bu gerçek iktisadi alanda olduğu gibi, hayatın diğer alanlarında da geçerlidir. Dış şartların, oyunun kuralları dahil, tüm oyuncular için aynı olması rekabetin birinci kuralıdır. İktisadi alanda bu kural genellikle devletin düzenlemeleriyle bozulur. Birkaç büyük oyuncunun bir araya gelerek diğerleri aleyhine ortamlar yaratması da olasıdır.

Örneğin, devlet kendi yürürlüğe koyduğu düzenlemelerle kamu sermayeli şirketleri koruyabilir. Rekabet şartları bozulur. Eskiden bazı bankacılık düzenlemelerinden kamu bankaları muaf tutulurlardı. Bu da bankacılık sektöründe rekabeti bozucu bir girişimdi. Son dönemlerde bu çeşit uygulamalara rastlamıyoruz.

SPOR

Sporda bazı oyuncuların doping alarak yarışmalara katılması rekabet şartlarına aykırı bir durumdur. Performansın ilaç yoluyla artırılması gayreti doping almayan oyuncularla doping alan oyuncuların aynı şartlarda mücadele etmesi ilkesini bozar. Çünkü, rekabet kişisel ve takım olarak gösterilen kabiliyet düzeyinde yapılmaktadır.

Son olimpiyat oyunlarında doping kontrolü diğer olimpiyat oyunlarına göre çok daha sıkı yapıldı. En azından, otoriteler durumun böyle olduğunu düşünüyorlar. Sonuçlar da bu görüşü kanıtlıyorlar ya da sonuçlar bu görüşle tutarlı. Atina olimpiyat oyunları en az sayıda olimpiyat ve dünya rekorlarının kırıldığı olimpiyat oyunlarından biri oldu.

Rekabet şartları eşitlendikçe, alışılmış rekorlar kırılamadı. Geçmişte bolca rekorlar kıran atletler en iyi derecelerinin çok daha altında performans gösterdiler. Geçmişte o denli başarılı olamayan atletler de bazı alanlarda öne çıkabilme olanağına kavuştular.

Sporda rekabet şartlarını eşitleme çabası bitmiş gibi görünmüyor. Anti-doping Komisyonu Başkanı’nın ifadesine göre, ‘Atina olimpiyatları doping kontrollerinin en sıkı yapıldığı olimpiyat oyunları oldu. Ama, daha yakalayamadıkları birçok doping almış sporcular bu olimpiyatlarda yarıştılar.’ Belki de, bu olimpiyat oyunlarında iyi derece yapan atletler doping alıp da yakalanmayanlardı.

Anti-doping çabaları yoğunlaştıkça, doping çeşitleri de artıyor. Dolayısıyla mücadele bitmeyen bir uğraşıya dönüşüyor. Rekabet şartlarını bozmak mutlaka birilerinin işine yarıyor. Ama, oyunlardan beklenen kayboluyor. Gerçek kabiliyetleri bulmak mümkün olamıyor. Gerçek başarının ödüllendirilmesi mümkün olamıyor.

EKONOMİ

Aynı sporda olduğu gibi, ekonomide de, rekabet şartlarını iyileştirme yönünde gösterilecek çabaların sonu yoktur. Rekabeti engelleyen dış şartlar ortaya çıkarılıp temizlenirken, rekabeti bozacak yeni şartlar ve uygulamalar da gündeme gelmeye devam edecektir. Amaç, bilinen kadarıyla, rekabet şartlarını en iyisiyle oluşturmak olmalıdır.

Bu yönde gösterilecek çabalar sporda gerçek kabiliyetlerin ortaya çıkmasına neden olurken, ekonomide de toplumun genel refahının artmasına katkı yapacaklardır. Sporda en iyiyi bulmak ne kadar önemliyse, ekonomide de, en iyisini, en verimlisini, en az maliyetlisini ve en kalitelisini bulmak o denli önemlidir. Bunu da sağlayacak rekabetten başka bir şey değildir.