Para azalarak gelmeye devam ediyor

Yılın ilk üç ayında cari işlemler açığı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20 artarak 12 milyar doların biraz üzerinde oldu.

Yıllık bazda cari işlemler açığındaki artış geçen yıl sonuna doğru yüzde 5’e kadar gerilemişken yeniden hızlandı ve yüzde 21 artışla 40.4 milyar dolara ulaştı. Bu açığın finansmanı için yurtdışından para buluyoruz ki, açıkları sürdürebiliyoruz.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Cari işlemler açığının en büyük kalemi dış ticaret açığı. Mal ticareti dengesi (fob bazında) yılın ilk üç ayında yüzde 35 artarak 12.1 milyar dolar oldu. Dikkat edilirse, dış açıklarımız dolar bazında milli gelir artışlarının oldukça üzerinde seyrediyor.
Dolayısıyla, dış açıkların sürdürülebilirliği giderek daha fazla önem kazanıyor.

Dış açıkları makul düzeylerde (sürdürülebilir düzeylerde) tutmaya yönelik olarak açık ya da kapalı Türkiye’nin bir politikası yok.

Aksine, giderek daha yüksek dış açıklara endekslenen ekonomik büyümenin korunması ya da artırılmasına yönelik politikalar oluşturma peşindeyiz.

Bu açıdan, cari işlemler açığının finansmanı dikkatle takip edilmesi gereken bir konu oluyor.

Gelişmiş ülkelerin finans sisteminde başlayan çalkantıların iyice belirginleştiği geçen yılın ağustos ayından bu yana cari işlemler açığının finansman yapısı oldukça değişti. Yurtdışından para gelmeye devam ediyor.

Ama, paranın geliş kanalları değişti.

Böylesine radikal bir değişim 2006 yılının ortasında gelişmekte olan ülkelere yönelik çalkantıda ve sonrasında yaşanmamıştı.

FİNANSMAN YAPISI

Ağustos-Mart dönemleri karşılaştırıldığında, 2006-2007 (ilk dönem) ve 2007-2008 (ikinci dönem) yıllarında dikkati çeken farklılıklar şöyle:

1. İlk dönemde 20.7 milyar dolar cari işlemler açığı verirken, ikinci dönemde cari işlemler açığı 27.5 milyar dolara çıktı.

2. İlk dönemde net bazda 17.8 milyar dolar doğrudan yabancı sermaye girmişti. İkinci dönem bu kalemden giriş 12 milyar dolarda kaldı.

3. Yabancı yatırımcıların bono ve hisse senedi alımları yoluyla Türkiye’ye getirdikleri para (portföy yatırımları) net bazda ilk dönemde 11.1 milyar dolar artarken, ikinci dönemde 9.1 milyar dolar azaldı.

Yani, Ağustos 2006-Mart 2007 döneminde bu kalemden 11.1 milyar dolar taze para girmişti.

Ağustos 2007-Mart 2008 döneminde bu kalemden 9.1 milyar dolar para çıktı.

4. Bankalar ve özel sektör şirketlerinin net borçlanmaları ilk dönemde 6.1 milyar dolar civarındayken, ikinci dönemde 28.6 milyar dolar oldu.

5. Merkez Bankası’nın döviz rezervleri ilk dönemde 11.6 milyar dolar artmışken, ikinci dönemde 2.1 milyar dolar arttı.

6. İlk dönemde Türkiye’ye giren toplam yabancı kaynak 35 milyar dolarken, ikinci dönemde 30.8 milyar dolar oldu.

Yani, toplam net dış kaynak girişi azalıyor.

Kısacası, yurtdışından para, azalarak da olsa, geliyor. Ama, eskiden cari işlemler açığının çok büyük bir bölümünü ek borçlanma yaratmayan kaynaklardan finanse ederken, son dönemde neredeyse tümünü borçlanarak finanse etmeye başladık.