×
Merkez Bankası bilançosu
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
PARA piyasalarında ne olup bittiğini daha iyi anlayabilmek, geleceğe yönelik beklentileri şekillendirebilmek ve fiyat istikrarının kalıcı ya da geçiciliği konusunda fikir sahibi olabilmek için Merkez Bankası bilançosunu iyi takip etmek gerekir.
Merkez Bankası bilançosu, ekonominin bir anlamda aynasıdır.
Merkez Bankası da bir bankadır. Borçlanarak yükümlülük yaratır. Yarattığı yükümlülükleri çeşitli varlıklara yatırır. Bir ticari bankadan farkı, Merkez Bankası’nın kendi parasını basarak da yükümlülük yaratabilmesidir.
Bu fark çok önemlidir. Çünkü, kendi parasını basabilen bir kurum para basarak yükümlülük yaratabilir, kendi parası cinsinden farklı borçlanma araçlarını kullanmasına ihtiyacı yoktur. İstediği şekilde yatırım yapabilir. Bastığı paranın miktarı, fiyat istikrarını bozmayacak bir düzeyde olabilir.
EMİSYON YERİNE
Tabloda 22 Ekim 2004 tarihi itibarıyla Merkez Bankası’nın analitik bilançosunun bir özeti veriliyor. Bankanın bilanço büyüklüğü 80.4 katrilyon lira. Yani, Merkez Bankası 80.3 katrilyon lira değerinde yatırım yapmış. Aslında, toplam yatırım yapılan dış varlıklar ve Hazine bonosu portföyünün toplamı olan 82.7 katrilyon lira. Normal bilançoda yükümlülükler kısmında görünmesi gereken kár gibi kalemler varlıklar bölümünde gösterildiğinden, diğer kalemi eksi değer almakta ve iç varlıklar iç yatırımlardan az görünmektedir.
Merkez Bankası’nın basıp piyasaya verdiği banknotlara emisyon denir. Tablodan da görüldüğü gibi, emisyon Merkez Bankası’nın yükümlülüklerinin küçük (yüzde 17.7’si) bir parçasıdır (Bu oran eskiden daha da küçüktü. Giderek emisyonun toplam yükümlülükler içindeki payı artmaktadır). Merkez Bankası yaptığı yatırımların büyük bir kısmını, emisyon yaratarak değil, yurtdışındaki ve yurtiçindeki müşterilerinden borçlanarak yapmaktadır.
Merkez Bankası borç aldığı dövizlerin tümüyle döviz varlığı yaratmış durumdadır. Üstüne, Türk Lirası borçlanarak yaklaşık 5.21 katrilyon lira değerinde döviz borçlanmalarının üzerinde döviz varlığına yatırım yapmıştır. Döviz yükümlülüklerinin büyük bir bölümü yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarından toplanan perakende döviz mevduatlarıdır (yaklaşık 25.3 katrilyon lira).
Türk Lirası yatırımları (23,8 katrilyon lira) toplam yatırımlarının yalnızca yüzde 29’u civarındadır. Yurtiçi yatırımlarının tamamı Hazine bonosudur. Yani, Merkez Bankası başka hiç kimseye kredi vermeyip Hazine’ye kredi vermiştir. Hazine’ye verdiği 23.8 katrilyon liralık kredinin 14.2 katrilyonunu banknot basarak karşılamış, diğer bölümünü ise bankalardan borçlanmıştır. Yani, bastığı parayı geri borçlanmak zorunda kalmıştır.
BORÇLANMA
Merkez Bankası’nın bankalardan borçlanması iki türlü olmaktadır: Doğrudan bankalardan mevduat almak ve açık piyasa işlemleri yoluyla bankalardan doğrudan borçlanmak. Bu iki kalemin toplamı 10.7 katrilyon lira olmuştur.
Özet olarak, Merkez Bankası bilançosunun iki önemli hastalığı vardır: Bilançonun üçte ikisinden fazla yer tutan döviz yükümlülükleri ve yurtiçindeki bankalardan borçlanmak durumunda kalması.
Gelecek hafta devam edeceğim. Cumhuriyet Bayramı hepimize kutlu olsun.
Merkez Bankası da bir bankadır. Borçlanarak yükümlülük yaratır. Yarattığı yükümlülükleri çeşitli varlıklara yatırır. Bir ticari bankadan farkı, Merkez Bankası’nın kendi parasını basarak da yükümlülük yaratabilmesidir.
Bu fark çok önemlidir. Çünkü, kendi parasını basabilen bir kurum para basarak yükümlülük yaratabilir, kendi parası cinsinden farklı borçlanma araçlarını kullanmasına ihtiyacı yoktur. İstediği şekilde yatırım yapabilir. Bastığı paranın miktarı, fiyat istikrarını bozmayacak bir düzeyde olabilir.
EMİSYON YERİNE
Tabloda 22 Ekim 2004 tarihi itibarıyla Merkez Bankası’nın analitik bilançosunun bir özeti veriliyor. Bankanın bilanço büyüklüğü 80.4 katrilyon lira. Yani, Merkez Bankası 80.3 katrilyon lira değerinde yatırım yapmış. Aslında, toplam yatırım yapılan dış varlıklar ve Hazine bonosu portföyünün toplamı olan 82.7 katrilyon lira. Normal bilançoda yükümlülükler kısmında görünmesi gereken kár gibi kalemler varlıklar bölümünde gösterildiğinden, diğer kalemi eksi değer almakta ve iç varlıklar iç yatırımlardan az görünmektedir.
Merkez Bankası’nın basıp piyasaya verdiği banknotlara emisyon denir. Tablodan da görüldüğü gibi, emisyon Merkez Bankası’nın yükümlülüklerinin küçük (yüzde 17.7’si) bir parçasıdır (Bu oran eskiden daha da küçüktü. Giderek emisyonun toplam yükümlülükler içindeki payı artmaktadır). Merkez Bankası yaptığı yatırımların büyük bir kısmını, emisyon yaratarak değil, yurtdışındaki ve yurtiçindeki müşterilerinden borçlanarak yapmaktadır.
Merkez Bankası borç aldığı dövizlerin tümüyle döviz varlığı yaratmış durumdadır. Üstüne, Türk Lirası borçlanarak yaklaşık 5.21 katrilyon lira değerinde döviz borçlanmalarının üzerinde döviz varlığına yatırım yapmıştır. Döviz yükümlülüklerinin büyük bir bölümü yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarından toplanan perakende döviz mevduatlarıdır (yaklaşık 25.3 katrilyon lira).
Türk Lirası yatırımları (23,8 katrilyon lira) toplam yatırımlarının yalnızca yüzde 29’u civarındadır. Yurtiçi yatırımlarının tamamı Hazine bonosudur. Yani, Merkez Bankası başka hiç kimseye kredi vermeyip Hazine’ye kredi vermiştir. Hazine’ye verdiği 23.8 katrilyon liralık kredinin 14.2 katrilyonunu banknot basarak karşılamış, diğer bölümünü ise bankalardan borçlanmıştır. Yani, bastığı parayı geri borçlanmak zorunda kalmıştır.
BORÇLANMA
Merkez Bankası’nın bankalardan borçlanması iki türlü olmaktadır: Doğrudan bankalardan mevduat almak ve açık piyasa işlemleri yoluyla bankalardan doğrudan borçlanmak. Bu iki kalemin toplamı 10.7 katrilyon lira olmuştur.
Özet olarak, Merkez Bankası bilançosunun iki önemli hastalığı vardır: Bilançonun üçte ikisinden fazla yer tutan döviz yükümlülükleri ve yurtiçindeki bankalardan borçlanmak durumunda kalması.
Gelecek hafta devam edeceğim. Cumhuriyet Bayramı hepimize kutlu olsun.
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
