İç talep ve tarım fiyatları

Tarım ürünlerinin fiyatları mevsimsel dalgalanmalara konu olan fiyatlardır. Çünkü, tarım ürünlerinin tarladan doğrudan piyasaya çıktığı dönemlerde fiyatlar düşer, ürünlerin saklanarak piyasaya verildiği dönemlerde fiyatlar artar.

FİYATLARDAKİ OYNAKLIK

Ortalama enflasyonun yüksek olduğu yıllarda tarım fiyatlarındaki oynaklık da çok doğaldır. Örneğin, yıllık enflasyonun yüzde 80 olduğu bir yılda tarım sektöründeki fiyatların bir ayda yüzde 8 artması ya da düşmesi doğal karşılanacak bir olgudur.

Ama, yıllık enflasyonun yüzde 10 olduğu bir yılda, aylık bazda tarım ürünleri fiyatlarının yüzde 8 artması ya da düşmesi dramatik boyutlarda bir bolluk ya da kıtlık olmadığı taktirde doğal karşılanamaz.

Türkiye’de ortalama enflasyon 2002 yılından bu yana hızlanarak düştü. Tablodan da görüldüğü gibi, 2002 yılında yüzde 50 olan ortalama enflasyon 2003 yılında yüzde 26’ya bu yılın ekim ayı itibariyle n iki aylık ortalamalar bazında yüzde 11’e düştü. Ama, tarım fiyatlarındaki oynaklık enflasyondaki düşüş paralelinde azalmadı.

Aksine, tarım fiyatlarındaki oynaklığın arttığı dahi iddia edilebilir. Örneğin, bu yılın aralık-mayıs ayı dönemindeki tarım fiyatları artışı enflasyonun ortalama yüzde 50 olduğu 2002 yılından daha yüksekken, mayıs-ağustos ayı dönemindeki fiyat düşüşleri bu yıl 2002 yılındaki düşüşlerden çok daha fazla oldu.

İÇ TALEP ETKİSİ

Fiyatlar mevsimsel nedenlerle artıyor. Mevsimsel nedenlerin dışında artış çok fazla olduğunda, mevsimsel nedenlerle yaşanan düşüşler de çok fazla oluyor. 2003 ve 2004 yıllarında yaşanan olgunun arkasında da bu çeşit bir oynaklık söz konusu. Oynaklığın arkasında ise iç talep artışı var.

Tarım fiyatlarındaki gelişmeleri iç talepteki gelişmelerden soyutlayamayız. Son on sekiz aydır yaşanan iç talep genişlemesi Türkiye’de tarım fiyatlarını da daha oynak hale getirmiştir. Oynaklığın artması ortalama enflasyonu göreli olarak daha az etkilese de, aylık bazdaki enflasyonda küçümsenmeyecek etkiler yapmaktadır.

Aylık bazdaki enflasyondaki gelişmeler ise enflasyonist beklentileri çok fazla etkileyebilmektedir. Enflasyonu tek haneli rakamlara indirmeye çalışan bir ülkede tarım fiyatlarının bu denli oynaklığı hiç şüphesiz olumsuz bir gelişmedir. Ekonomik birimlerin ileriye dönük verilen hedeflere olan güvenini zedeleyen bir unsurdur.