İç borçlanmada ortalama vade
HAZİNE’nin yaptığı iç borçlanma çok önemli evrelerden geçti. 2001 yılı öncesi hakim ekonomik mantık borçlanmanın da gerçek bir kaynak olduğu yönündeydi. Bu dönemde hem iç borçlar çok hızlı arttı hem de iç borçların ortalama vadesi çok düşüktü.
Borçlanmada ortalama vade borçlanmanın maliyeti kadar önemlidir. Toplam borç stokunuz değişmediği halde, borçlarınızın ortalama vadesi bir yıl ise, toplam borcunuzun tamamını bir yıl içinde yeniden borçlanarak ödemeniz gerekir. Ortalama vade iki yıl ise, borçlarınızın ortalama yarısını bir yıl içinde yeni borçlanma yaparak yeniden ödemeniz gerekecektir.
Kısacası, borç stokunun vadesi uzadıkça borçları çevirme hızı düşer. Buna karşılık, borç stokunun ortalama vadesi düştükçe, borçları çevirme hızı artar.
EĞİLİMLER
Grafikte 1998 yılından bu yana Hazine’nin nakit karşılığı yaptığı borç stokunun ortalama vadesi gösteriliyor. 1998 ve 1999 yıllarında Hazine’nin nakit karşılığında yaptığı iç borçların stokunun ortamla vadesi yaklaşık altı ay civarındaydı. Yani, Hazine toplam borçlarını yılda iki kez yeniden borçlanıp ödeme durumundaydı. Üzerine, çoğunluğu faiz ödemelerinden kaynaklanarak devam eden bütçe açıkları nedeniyle ek borçlanma yapmak zorundaydı.
2000 yılı başında başlayan döviz kuruna dayalı IMF programı ile beraber ortalama borç vadesi yaklaşık bir yıla kadar uzadı. O yılın kasım ayındaki mini krizle ortalama borç vadesi hızla düşme eğilimine girdi. 2001 yılının şubat ayındaki çöküşle beraber ortalama borç vadesi yeniden altı ay civarına geldi. O dönemde borçları çevirme hızı çok yüksek olduğundan, kısa sürede ortalama vade de çok hızlı değişebiliyordu.
2001 yılının ortalarında ortalama borç vadesi uzamış görünüyor. Aslında, normal borçlanmalarda vade uzamadı. Borç takası yoluyla vadesi yaklaşan borçlar topluca daha uzun vadeli borçlarla değiştirildi. O nedenle de, kısa süre içinde ortamla borç vadesi yeniden hızla düşme eğilimine girdi. 2004 yılı sonlarında Hazine’nin nakit karşılığı gerçekleştirdiği borç stokunun ortalama vadesi yeniden bir yıla düştü.
2004 yılı sonundan itibaren ortalama vade hızlı ve kararlı bir biçimde artma eğilimine girdi. 2007 yılının ortalarında Hazine borçlarının ortalama vadesi iki yılı geçti (27 ay). 2007 yılı ağustos ayında gelişmiş ülke bankalarında yaşanan kredi çöküntüsüyle beraber Hazine borçlarının ortalama vadesi az da olsa yeniden düşme eğilimine girdi. Geçen ay itibariyle, Hazine’nin nakit karşılığı yaptığı borç stokunun ortamla vadesi iki yılın çok az altına (23 ay) geldi.
ÖNEMLİ KAZANIM
Borçların ortamla vadesi borç stokunun mutlak büyüklüğü kadar önemlidir. 2004 yılından sonra Hazine bütçe açıklarının devamı nedeniyle borçların mutlak büyüklüğünü azaltamadı. Ama, Hazine borçlarının milli gelire oranı düştü. Ortalama vade uzadı. Hazine’nin borçlanma yoluyla finans piyasaları üzerindeki baskısı göreli olarak azaldı. Doğal olarak, Hazine’nin borçlanma maliyeti de 2004 yılından sonra hızlı bir düşüş sürecine girdi. Bütün bu parametreler birbirine beslemeye başladı.
Hazine borçlanma yapısında gelinen nokta Türkiye ekonomisinin son yıllarda elde ettiği en önemli kazanımlardan biridir. Bu alanda daha gidilecek çok yol vardır. Ama, eğilimlerin kalıcı olarak tersine dönmesi ekonomide yeni maceraların habercisi olur.
