Fiyat istatistikleri

Farklı etkenler devrede olsalar da, önemli olan enflasyonu yaratan iç dinamikleri yönlendirebilmekti. Kısacası, enflasyonun bahanesi yoktu.

Artık durum değişiyor. Enflasyon yüzde 10’un biraz üzerinde seyrediyor. Yorulmadıysak, kararlılık değişmediyse, enflasyonun tek haneli rakamlara inmesi de söz konusu olacaktır, olmalıdır. Artık, ortalama fiyatların değişmesine bakarak enflasyon dinamiklerini analiz etmek giderek zorlaşmaktadır. Daha ayrıntılı fiyat istatistiklerine ihtiyaç vardır.

AYRINTI ÖNEMLİDİR

Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) fiyat istatistiklerini oluşturup kamuoyuna duyurmakla sorumlu bir kamu kuruluşudur. Elbette, fiyat istatistikleri oluşturmak devletin tekelinde bir konu değildir. İsteyen kurumlar, istedikleri mal ve hizmetlerden oluşan bir sepetin fiyatındaki değişmelerini dönemler itibariyle hesaplayabilirler.

İnandırıcılık ve güven açısından DİE’nin piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda çeşitli istatistikler yayınlaması önemlidir. Birçok gelişmekte olan ekonomilerin aksine, DİE istatistik yayınlayan bir devlet kurumu olarak Türkiye’de belli bir itibar düzeyini koruyabilmiştir. Bu açıdan, DİE çok önemli bir kurumdur.

Enflasyonun yüzde 10’lara inmesinden bu yana, DİE’nin yayınladığı enflasyon rakamlarındaki tek değişiklik enflasyonun virgülden sonra tek hane değil, iki hane olarak yayınlanması olmuştur. Doğal olarak, bu değişiklik yeterli olmaktan çok uzaktır.

Gelecek yıl yeni ağırlıklarla 2003 yılı baz yılı olmak üzere bir fiyat endeksi yayınlanacağı konuşulmaktadır. Bu çalışma içinde, fiyat istatistiklerinin hem toptan eşya (ya da üretici fiyatları), hem de tüketici fiyatları bazında çok daha fazla ayrıntılı bir şekilde ele alınmalıdır.

FARKLI ENDEKSLER

Örneğin, enerji fiyatları hariç fiyat istatistikleri artık önemlidir. Tarım dışı enflasyonu bilmek enflasyon dinamiklerini mevsimsel etkilerden arındırmayı kolaylaştırabilmektedir. Konut kiralarını dışarıda bırakan tüketici fiyatları endeksi oluşturmak enflasyon dinamiklerinin tespiti açısından önem kazanmıştır.

Ekonomide kaynak dağılımını etkileyen en önemli değişken mal ve hizmetlerin mutlak fiyatları değil, birbirlerine olan göreli fiyatlarıdır. En önemli göreli fiyatlardan biri uluslararası ticarete konu olabilecek malların (tradeables) uluslararası ticarete konu olamayacak mallara (nontradeables) göre göreli fiyatıdır.

Aynı bakış açısıyla, taşınabilir mal fiyatlarının taşınamaz mal fiyatlarına göre gelişmeleri de enflasyon dinamiklerini analiz etmek açısından önemli olabilmektedir.

Tüketici fiyatları analiz edilirken kırsal alandaki ortamla tüketici fiyatlarının değişmesiyle kentsel bölgelerdeki tüketici fiyatları değişmesi önemli olmaktadır. Bu ayrışma farklı şehirlerin tüketici fiyat endekslerini oluşturmaktan farklıdır.

DİE yeni dönemde çok daha ayrıntılı fiyat endeksleri oluşturmalıdır. Dünyanın birçok ülkesinde fiyat istatistikleri giderek çok daha fazla ayrıntılı hale getirilmektedir. Bu yola, enflasyon dinamiklerini analiz etmek kolaylaşırken, politika yapıcılarının da daha doğru bir perspektif içinde karar almaları sağlanmaktadır.