Enflasyonu indirmede çapa nedir?

Bu dönemlerde, ekonomik birimler enflasyonun ineceğine inanmadıklarından beklentilerini yüksek tutma eğilimdedirler. Bu eğilim de enflasyonun düşmesinde önemli bir engel teşkil eder.

Enflasyonist beklentileri, uygulanan anti-enflasyonist politikalar paralelinde etkileyebilmek için ekonomik birimlerin önüne bir ‘çapa’ koymanın yararlı olduğu düşünülmektedir. Bu çapa, gözlemlenebilen, mümkünse günlük takip edilebilen, ama mutlaka kısa dönemlerde takip edilebilen ve enflasyonu doğrudan ya da dolaylı etkileyebilen bir değişken olmalıdır.

Örneğin, 2000 yılında uygulanan programda önceden açıklanmış kur değişmeleri bir ‘çapa’ olarak kullanılmıştı. Çapa inandırıcılığı olduğunda, ileriye dönük enflasyon beklentileri, uygulanan politikalarla tutarlı hale getirilebilmektedir. Enflasyonu indirme işi kolaylaşmaktadır.

MERKEZ BANKASI TEPKİSİ

Dalgalı kur sisteminde döviz kurlarının bir ‘çapa’ olarak kullanılabilmesi söz konusu değildir. Aksine, çok değişkenlik gösterebilen döviz kurları enflasyon beklentilerini daha da kötü hale getirebilir. Dolayısıyla, bir başka çapaya ihtiyaç vardır.

Ekonomiden ekonomiye değişmekle birlikte, para politikası yapıcılarınca para arzı, Merkez Bankası bilançosundaki bazı kalemler ve kısa vadeli faiz oranları gibi bazı değişkenler çapa olarak kullanılmıştır. Bu çeşit değişkenlerin para politikasını yönlendiren değişkenler olduğu açıklanarak ekonomik birimler beklentilerini bu yolla şekillendirmeleri yönünde ikna edilmeye çalışılmıştır.

Geçen gün düzenlenen, Brezilya deneyimini konu alan konferansta konuşmacı olan Brezilya Merkez Bankası eski Başkan Yardımcılarından Ilan Goldfajn (iktidar değişmeden önceki ekonomik çalkantıda görevde olanlardan biri) çok önemli bir konuya parmak bastı. Kendi deneyimlerinden yola çıkarak dalgalı kur rejiminde hiçbir değişkenin ekonomik birimlerce itibarlı bir çapa olamayacağını, tek çapanın Merkez Bankası’nın çeşitli ekonomik gelişmelere (şoklara) tepkileri (reaction function) olduğunu beyan etti. Çok doğru bir konuya parmak bastı.

Bizde de, Merkez Bankası uygun bir zamanda para politikasında enflasyon hedeflemesine geçileceğini söylüyor. Enflasyon hedeflemesi bir anlamda çapa olarak kullanılacak. Ama, asıl çapa, Merkez Bankası’nın piyasadaki gelişmelere ve farklı makro ekonomik değişkenlere olan farklı tepkileri olacak.

UZUN YOL

Şimdi örtülü olduğu söylenen enflasyon hedeflemesinde, ekonomik birimler Merkez Bankası’nın tepki yelpazesinin henüz genişliğini ya da darlığını anlayabilmiş değil. Çünkü, şimdiye kadarki tepkiler hep faizleri indirme yönünde oldu. Faizlerin yükseltilmesi gerektiğinde Merkez Bankası’nın ne kadar kararlı, ne kadar hızlı ve ne kadar inandırıcı olacağı büyük önem kazanacaktır. Kısacası, gerçek ‘çapa’ ve çapanın inandırıcılığı bir şok sırasında belli olacaktır.

Bu konuda ekonomik birimler Merkez Bankası’nın yalnızca enflasyona odaklandığını gördükçe, para politikasının işi de kolaylaşacaktır. Henüz gerçek sınavdan geçilmiş değil. Ama, enflasyonu tek haneli rakamlara indirip kalıcı bir fiyat istikrarını yakalama konusunda daha çok işimizin olduğu çok açık.