×
Enflasyon dinamiği
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
ARALIK ayı enflasyonu tahminlerin ötesinde çok iyi çıktı. Tüketici fiyatlarındaki artış 2004 yılı aralık ayı itibariyle yıllık bazda tek haneli (yüzde 9.3) rakamlara indi. 2003 yılı sonuna (yüzde 18.4 idi) göre tüketici enflasyonu 2004 yılında yarı yarıya azaldı.
Toptan eşya fiyatlarındaki artışta ise aynı paralelde bir gelişme görülmedi. 2003 yılı sonunda yüzde 13.9 olan toptan eşya fiyat enflasyonu 2004 yılı sonunda 13.8 oldu. Petrol fiyatlarındaki artış olmasaydı toptan eşya fiyat endeksindeki artış belki birkaç puan aşağıda olabilecekti. Ama, düşen reel kurlara rağmen, üretici fiyatlarında bir katılık görülüyor.
ZAM BASKISI
Toptan eşya ve tüketici fiyat endeksleri farklı fiyatların ortalamasını alan iki ayrı endeks olmasına rağmen, birbirlerinden tamamen bağımsız değillerdir. Toptan fiyatların artması durumunda, perakendeciler de, eğer mallarını satabiliyorlarsa, kár marjlarını korumak için fiyatlarını aynı paralelde artıracaklardır.
Aksi bir durum da söz konusu olabilir. İç talebin artmasına paralel olarak tüketici (perakendeci) fiyatlarının daha hızlı artması durumunda, toptancılar da fiyatlarını artırarak artan perakendeci kar marjlarına ortak olmak isteyeceklerdir. Dolayısıyla, bu iki fiyat ortalamasının uzun dönemde paralel hareket edeceğini düşünmek yanlış olmayacaktır.
2004 yılında yıllık ortalamalar bazında toptan fiyatlar yüzde 11.1 arttı. Madencilik ve imalat sanayi fiyatlarındaki artışlar yüzde 10-11 civarındaydı. İki farklı yönde hareket eden fiyatlar ise tarım ve enerji fiyatlarıydı. 2004 yılında ortamla olarak tarım fiyatları yüzde 13.6 artarken, enerji fiyatları yüzde 1 düştü. Grafikte toptan eşya fiyatlarının alt kalemlerindeki değişmeler açıkça görülmektedir.
Endeks bazında, 2004 yılı sonundaki ortalama enerji fiyatı 2003 yılının yaz aylarından daha düşüktür.
Ortalama enerji fiyatının içine giren kalemler devletin ya da mahalli idarelerin fiyatlarını tespit ettiği kalemlerdir. Ortalama enflasyonun yaklaşık yüzde 25 olduğu bir ortamda bu fiyatlar sabit kalmıştır. O halde, 2005 yılı içinde kamu kesiminin bu fiyatları artırması yönündeki baskılar giderek artacaktır. Bu konuda gazetelerde çeşitli haberler çıkmaya başlamıştır. Göreli olarak enerjinin ucuzlaması enerji üreten birimlerin zarar etmesiyle gerçekleşmektedir. Üretici fiyatlarındaki artışta gözlenen katılık en önemli girdilerden biri olan enerji fiyatlarındaki düşüşe rağmen olmuştur.
RİSKLER
2005 yılı enflasyonu konusunda en büyük risk buradadır. Enerji fiyatlarına yüksek oranda yapılacak ayarlamalar üretici fiyatlarını zıplatacağı gibi, dolaylı olarak tüketici fiyatlarını da olumsuz etkileyecektir. Bu olumsuzluk, iç talebin oldukça hızlı bir biçimde arttığı bir dönemde daha fazla olabilecektir. Üretici fiyat artışlarının tüketici fiyatlarına yansıması hem kolaylaşabilecektir hem de hızlanabilecektir.
Bu yıl sonu için tespit edilen yüzde 8 enflasyon hedefi ulaşılamayacak bir hedef değildir. Hatta, şartlar uygun olduğu taktirde, yıl sonunda, enflasyon hedefinin altında dahi kalınabilir. Ama, riskler yok değildir.
Hedeften şaşıldığı taktirde, normal şartlar altında, iki alanda yapılabilecek hataların bedeli ödenmiş olacaktır: iç talep yönetiminde pasif kalınması ve kamu fiyat ayarlamalarındaki gecikme. Kısacası, bu yıl enflasyon hedefine ulaşmak daha ince ayarlar gerektirecektir.
ZAM BASKISI
Toptan eşya ve tüketici fiyat endeksleri farklı fiyatların ortalamasını alan iki ayrı endeks olmasına rağmen, birbirlerinden tamamen bağımsız değillerdir. Toptan fiyatların artması durumunda, perakendeciler de, eğer mallarını satabiliyorlarsa, kár marjlarını korumak için fiyatlarını aynı paralelde artıracaklardır.
Aksi bir durum da söz konusu olabilir. İç talebin artmasına paralel olarak tüketici (perakendeci) fiyatlarının daha hızlı artması durumunda, toptancılar da fiyatlarını artırarak artan perakendeci kar marjlarına ortak olmak isteyeceklerdir. Dolayısıyla, bu iki fiyat ortalamasının uzun dönemde paralel hareket edeceğini düşünmek yanlış olmayacaktır.
2004 yılında yıllık ortalamalar bazında toptan fiyatlar yüzde 11.1 arttı. Madencilik ve imalat sanayi fiyatlarındaki artışlar yüzde 10-11 civarındaydı. İki farklı yönde hareket eden fiyatlar ise tarım ve enerji fiyatlarıydı. 2004 yılında ortamla olarak tarım fiyatları yüzde 13.6 artarken, enerji fiyatları yüzde 1 düştü. Grafikte toptan eşya fiyatlarının alt kalemlerindeki değişmeler açıkça görülmektedir.
Endeks bazında, 2004 yılı sonundaki ortalama enerji fiyatı 2003 yılının yaz aylarından daha düşüktür.
Ortalama enerji fiyatının içine giren kalemler devletin ya da mahalli idarelerin fiyatlarını tespit ettiği kalemlerdir. Ortalama enflasyonun yaklaşık yüzde 25 olduğu bir ortamda bu fiyatlar sabit kalmıştır. O halde, 2005 yılı içinde kamu kesiminin bu fiyatları artırması yönündeki baskılar giderek artacaktır. Bu konuda gazetelerde çeşitli haberler çıkmaya başlamıştır. Göreli olarak enerjinin ucuzlaması enerji üreten birimlerin zarar etmesiyle gerçekleşmektedir. Üretici fiyatlarındaki artışta gözlenen katılık en önemli girdilerden biri olan enerji fiyatlarındaki düşüşe rağmen olmuştur.
RİSKLER
2005 yılı enflasyonu konusunda en büyük risk buradadır. Enerji fiyatlarına yüksek oranda yapılacak ayarlamalar üretici fiyatlarını zıplatacağı gibi, dolaylı olarak tüketici fiyatlarını da olumsuz etkileyecektir. Bu olumsuzluk, iç talebin oldukça hızlı bir biçimde arttığı bir dönemde daha fazla olabilecektir. Üretici fiyat artışlarının tüketici fiyatlarına yansıması hem kolaylaşabilecektir hem de hızlanabilecektir.
Bu yıl sonu için tespit edilen yüzde 8 enflasyon hedefi ulaşılamayacak bir hedef değildir. Hatta, şartlar uygun olduğu taktirde, yıl sonunda, enflasyon hedefinin altında dahi kalınabilir. Ama, riskler yok değildir.
Hedeften şaşıldığı taktirde, normal şartlar altında, iki alanda yapılabilecek hataların bedeli ödenmiş olacaktır: iç talep yönetiminde pasif kalınması ve kamu fiyat ayarlamalarındaki gecikme. Kısacası, bu yıl enflasyon hedefine ulaşmak daha ince ayarlar gerektirecektir.
Paylaş
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
