Eğitim ekonomisi (2)

Bir lokanta da servis üretir. Bir lokantadan aldığınız servisi beğenmediğinizde, bir daha aynı lokantaya gitmezsiniz. Bir kereye mahsus kötü bir servis satın almış olursunuz. Eğitim ise uzun dönemde alınan bir servistir. Yani, çocuğunuz ilkokula başladığında iyi eğitim veren bir okul sonradan bozulduğunda, çocuğunuzun aldığı eğitiminde kalitesi düşüyor demektir. Kaliteye göre iki yılda bir çocuğunuzun okulunu değiştirmeye mecbur kalmanız eğitimin devamlılığını bozan bir olgudur.

Dolayısıyla, eğitim kalitesinin zaman içinde bozulmadan devamı da önemlidir. Zaman içinde eğitim kalitesinin düşmesi de toplumda kaynak israfı anlamına gelir. Bu konuda da bir dışsallık söz konusudur. O halde, devletin, eğitimin bir denetleyicisi olarak, kendi dışında eğitim veren kurumların sunduğu eğitim hizmetlerinin kalitesini denetlemesi ve gözetlemesi önemlidir.

KALİTE DEVAMLILIĞI

Eğitim hizmetinin kalitesini zaman içinde bozan unsurların başında kaynak sıkıntısı gelmektedir. Başlarda büyük yatırımlarla başlayan bir eğitim kurumunun zaman içinde sunduğu hizmetlerin fiyatını piyasa şartları içinde ayarlayamaması, zarar etmesi ve zararların kurum sahibi tarafından karşılanamaması kaynak eksikliğinin önemli nedenlerindendir.

Bir diğer neden, eğitim kurumu sahibinin yaptığı yatırımların karşılığını alabilmek için zaman içinde gerekli yeni yatırımlardan kısıp aldığı nakit temettüleri artırma arzusudur. Ortadoğu ve Uzak Doğu’daki bir çok ülkede kurulan özel okullar başlarda çok kaliteli iken sonradan bu okullarda eğitim kalitesinin düşmüş olmasının en önemli nedeni yatırımcının temettü gelirlerini azamiye çıkarma arzusu olmuştur.

Devlet dışında eğitim veren kurumların sahiplerinin zaman içinde değişen yatırım tercihlerine göre şekillenen bir eğitim sistemi çok ciddi riskler içerir. Her şeyden önce, eğitimin devamlılığı risk altına sokulmuş olur. Eğitim kalitesinin de zaman içinde oynaklıklar göstermesi işin bir başka boyutudur.

Farklı kurumlar farklı eğitim kalitesi sunacaktır. Burada vurgulanmak istenen tüm eğitim kurumlarını aynı kalitede eğitim verdirmeye çalışmak değil (zaten bu olanaksızdır), eğitim kalitesinin zaman içinde bozulmasının önüne geçmektir.

FİNANSMAN KALİTESİ

Yatırımcının tercihlerinin değişmesi ya da diğer ekonomik şartlarla zora giren özel eğitim kurumlarını birçok ülkede bu nedenle devlet devralmak zorunda kalmıştır. İlk ya da orta öğrenim düzeyinde böyle bir olay yaşandığının farkında değilim, ama 1970’lerde yüksek okul düzeyinde bu gibi olayları Türkiye’de de yaşadık.

Bu çeşit oynaklıklara meydan vermemek için eğitim kurumlarının ‘kar amacı gütmeyen kuruluşlar’ ya da ‘vakıf’ şeklinde kurulup idare edilmesi gerek eğitim açısından gerekse ekonomik açıdan birçok riskleri yok edecektir ya da asgariye indirecektir. Aksi taktirde, eğitim kurumunun sahibinin ya da kurumun kendisinin içinde olduğu finansman durumuna göre, eğitim de büyük oynaklıklar gösterebilecektir.