Dünya Bankası Başkanlığı

Dünyada siyasi ve ekonomik dengeler değiştikçe, bu yazılı kural değişmese de, İkinci Dünya Savaşı’nın sonuçlarından bir olan bu iki kurumun idare yapısı biraz değişiyor. Örneğin, Avrupalı baş yöneticinin altında IMF’de güçlü bir Amerikalı ikinci yönetici olarak görev yapıyor.

Dünya Bankası’nda Amerikalı Başkan’ın altında güçlü sayılabilecek diğer kıtalardan gelme Başkan Yardımcıları var. Kısacası, iki kurumda da belli bir güç dengesi korunmaya çalışılıyor.

ŞAHİN MCNAMARA

Dünya Bankası Başkanlığı’na geçmişte farklı deneyimlere sahip kişiler atandı. İçlerinde, bankacılar vardı. Senatörler vardı. Eski Amerikan bakanları vardı. Çoğu olağan bir biçimde başkanlık yaptı. Hatırlanacak fazla bir şey yapmadılar.

Eski Dünya Bankası başkanları içinde en çok iz bırakanlardan biri Robert McNamara oldu. Kennedy İdaresi’nde Savunma Bakanı olarak görev yapan McNamara Amerika’nın Vietnam’daki operasyonunu geri dönülemez bir yere getirdiği söylenir. McNamara ile Vietnam Savaşı’nın başladığı iddia edilir. Bir savaş yanlısı, saldırgan bir Amerikalının Dünya Bankası Başkanlığı o dönemde büyük protestolara neden olmuştu. Adı konmadıysa da, McNamara o dönemin şahinlerindendi.

İçeride ve dışarıda protestolara rağmen, McNamara Dünya Bankası Başkanı oldu. Belki de, Dünya Bankası, tarihinin en vizyon sahibi başkanı ile tanıştı. Savunma Bakanı McNamara ile Dünya Bankası Başkanı McNamara arasında hiçbir benzerlik görülemedi. Dünya Bankası Başkanı mcNamara Dünya Bankası’na yepyeni ufuklar açtı.

İkinci Dünya Savaşı’nın yıkımını tamir etmekle ve ülkelerin ekonomik kalkınmalarıyla meşgul olması için kurulan Dünya Bankası kendine yeni misyon ararken, aradığı misyonu McNamara’nın döneminde buldu. O güne kadar Asya, Ortadoğu, Latin Amerika ve Kuzey Afrika’da kalkınma hamlelerini destekleyen Dünya Bankası McNamara’nın vizyonu sayesinde mutlak açlığı fark etti, Afrika’nın en fakir ve en geri ülkeleri ile tanıştı. Dünya Bankası’nın bugünkü misyonu o günlerde yazıldı.

ŞAHİN WOLFOWITZ

Dostum Enis Berberoğlu pazar günkü yazısında McNamara ile Amerika’nın Dünya Bankası Başkan adayı Paul Wolfowitz arasında ilginç bir benzetme yapmış. Benzetmesinde çok haklı. Askeri açıdan iki saldırgan idareciden söz ediyoruz. Amerikan Savunma Bakanlığı’nda ‘şahin’ olarak görev yaptıktan sonra, misyonu ve vizyonu çok farklı bir uluslararası kuruluşun başkanlığına ‘şahin’ sıfatlı insanların adı geçiyor.

Wolfowitz’i tanımıyorum. Nasıl bir Dünya Bankası Başkanı olabileceği konusunda en ufak bir fikrim de yok. Ama, bir görevde farklı misyonlar edinmiş idarecilerin başka görevlerde çok farklı ve çok zıt görevleri de başarıyla yapabildikleri çok görülmüştür. Şahin Wolfowitz de çok başarılı bir Dünya Bankası Başkanı olabilir. Herkese, ‘bu adam Savunma Bakanlığı’nda ne yapıyordu’ diye de sordurtabilir.

Benzetmenin bir de bu yanını vurgulamak istedim.

Dünya Bankası Başkanlığı çok farklı bir yerdir. İlk kurulduğunda, Amerikan Başkanı, Dünya Bankası Başkanı’nın kendinden daha fazla maaş alacağına itiraz etmiş. ‘Orasını bilmezsiniz, çok zor bir görev olacaktır’ diye Amerikan Başkanı’nı güçlükle ikna edebilmişler. İlk Dünya Bankası Başkanı görevi başındayken bürosunda intihar etmiştir.