Bir balon patlarken diğeri şişiyor

Kredi balonunun patlaması yalnızca sermaye piyasası araçlarını değil, doğrudan banka kredilerini de etkiledi. Bankalar kredi verme standartlarını daha sıkı hale getirdiler. Artık, gelişmiş ülkelerdeki bir takım aileler için konut kredisi almak eskisi kadar kolay değil. Çünkü, bankalar bu alanda çok para batırdılar.

Kredi sorunu şimdi konut kredilerinden diğer kredi çeşitlerine yayılıyor. Amerika’da tüketici kredilerinde de batık oranı artmaya başladı. Tüketici kredilerinde yoğunlaşan Amerikan bankalarının batık krediler nedeniyle kazançları düşme eğilimine girdi.

Ekonomik durgunlukla beraber kredi sorununun yakın bir dönemde şirketler kesimine de yansıması şaşırtıcı olmayacak. Bütün bunlar gelişmiş ülkelerdeki ekonomik durgunluğun daha da derinleşmesi olasılığını artırıyor.

GÖRELİ FİYATLAR

Ekonomik durgunluğun artması olasılığının yanında, gelişmiş ülkelerde enflasyon baskısı da artış eğiliminde. Özellikle Amerika’da, ekonomik durgunluk olasılığı ile mücadele adına enflasyonun artması olasılığı giderek artıyor. Aynı zamanda, Amerikan doları diğer paralara göre tarihinin en düşük düzeylerine geldi. Üç-beş günlük iniş-çıkışlar bir yana bırakılırsa, doların daha da değer kaybetme olasılığı küçük değil.

Bir yandan Amerikan dolarının daha da değer yitirme olasılığı, diğer yandan küresel düzeyde ekonomik büyümenin düşmesi, hatta büyük gelişmiş ülkelerde ekonomik durgunluk olasılığı, farklı piyasalarda fiyat balonunu şişiriyor. Önce, toplam talebi ekonomik büyüme ile yakından ilgili olan petrol ve diğer madenlerde (demir, bakır gibi) fiyat balonu şişti. Şimdi, talebi ekonomik büyümeye petrol ve diğer madenler hassas olmayan gıdaya yönelik emtiada fiyat balonu şişmeye başladı.

Yakın tarihimizin hiçbir döneminde farklı mal grupları arasındaki göreceli fiyatlar bu denli radikal değişimler göstermemişti. Göreli fiyatların bu denli hızlı ve büyük boyutlarda oynaklık göstermesi de ekonomik faaliyetleri daraltıcı bir rol oynayacaktır. Bir yandan genel fiyat düzeyindeki artışın hızlanması, diğer yandan göreli fiyatlardaki oynaklıklar tüketicilerin ve yatırımcıların önlerini görmelerini engellemektedir.

PARA FAZLASI

Gelişmeler küresel düzeyde bir "para fazlası" olgusunun varlığını gösteriyor olabilir. "Para fazlası" olgusu mutlaka tek başına Amerika’da ya da Avrupa’da değil, finansal piyasaların uluslararası alanda yayılıp derinleşmesiyle, küresel düzeyde ele alınmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, son yıllarda yaşanan çeşitli mal gruplarındaki fiyat gelişmelerini küresel para fazlası olgusunu yok sayarak açıklayabilmek zorlaşmaktadır.

Gelişmiş ülkelerdeki ekonomik sorunların daha fazla para ile çözülebileceği düşünülüyor. Bu yolla aslında küresel düzeydeki para fazlası artırılıyor. Petrol fiyatlarının düşmesi durumunda Avrupa’nın da faizleri düşürebileceği düşünülüyor. Sınırlı bir mal endeksine bakarak ayarlanan para politikası aslında çok daha fazla balonların şişmesinin kaynağı oluyor.