Enis Berberoğlu: Yeni Ekonomi'nin eski kuralları

YENİ Ekonomi'nin büyüsüne kapılanlar enflasyonun artık tarih olacağına imanlılar. Çünkü cep telefonundan bilgisayara kadar yüksek teknoloji ürünü her malda değişmeyen kural belli: Daha yenisi, yani daha iyisi daha ucuz...

Peki Yeni Ekonomi taraftarlarını büyüleyen, karşıtlarını ‘‘Bu iş yürümez’’ kuşkusuna sürükleyen bu süreç tarihte ilk kez mi yaşanıyor? Bu sorunun yanıtını aramak için gelin 100, hatta 200 yıl kadar öncesine gidelim...

* * *

1906 yılında ABD'de bir otomobil, (1993 yılı fiyatlarıyla hesaplandığında) ortalama 52 bin 640 dolara satılıyordu... 1910 yılında aynı ortalama fiyat dörtte bir azalarak 39 bin 860 dolara indi... Oysa otomobil sanayiindeki dört yıllık kalite artışı yüzde 31 düzeyindeydi... 1918 yılına gelindiğinde otomotiv sektöründeki kalite tam bir kat artarken, fiyatlar 12 yıl öncesine göre yarı yarıya azaldı...

Demek ki 1900'lerin başında yaşayan tüketiciler, her yıl yenilenen ve fakat fiyatı düşen otomobiller karşısında tıpkı şimdi bizlerin yeni bilgisayar veya cep telefonu modelleri karşısında sergilediğimiz şaşkın hayranlığı hissediyordu...

Eğer bir yüz daha geriye uzanırsak, at sırtında bir ayda gidebildikleri yere demiryolu ile bir günde ve üstelik çok daha ucuza ulaşanların da aynı hissi paylaştığı kesin...

* * *

Asırlık bu örneklerin de yansıttığı gibi, Yeni Ekonomi'nin daha yeni, daha iyi ve daha ucuz kuralı öyle sanıldığı kadar yeni değil...

Hatta aksine bazı eski kuralların Yeni Ekonomi için de geçerli olduğu belli:

Her teknolojik gelişmenin hızı zaman içinde kesilir...

Yeni ekonomide yüksek rant dönemi kısa sürer.

Ama fiyatın gerilemesi cironun düşmesi anlamına gelmez, çünkü satışlar artar.

Teknoloji olgunlaştıkça şirketler, müşterinin tam istediği ürünü sunarak para kazanmaya başlar.

Teknoloji yarışında kimi şirketler diğerlerine göre çok daha hızlı büyür. (Kaynak: ‘‘Old Rules for the New Economy’’ başlıklı makale, J. Bradford DeLong, Rewired)

* * *

Özetle, 250 yıllık endüstri devrimini belki de sırf bizim yaşamımız anlam kazansın diye dönemlere ayırarak anlamaya çalışmak sadece estetik bir çabadır.

Yine de Yeni Ekonomi'de illa bir fark arayanlar için küçük bir ipucu: Matbaanın icadından bu yana belki de ilk kez bilgi üretim ve dağıtımı öncü sektör haline geldi... Hálá yoksulluğa talim eden Yeni Ekonomi/Küreselleşme karşıtı Türk aydınlarına duyurulur!