Enis Berberoğlu: İran'ın Bakü-Ceyhan'a karşı damping savaşı

Enis BERBEROĞLU

TÜRKİYE'nin dünya haritasındaki stratejik konumunu izaha dönük benzetmeler muhteliftir. En klasiği sayılan ‘‘Doğu ile Batı arasında köprü’’ görevinden ‘‘Avrupa'ya koşan küheylanın başı’’ romantizmine kadar uzanan yelpazede altı çizilen hep aynı ikilemdir. Aslen Doğulu bir toplumun Avrupa iddiasıdır anlatılmak istenilen...

Bu yüzden Türkiye'nin Avrupa kapısında fiyakasını kaybetmemesi... Fakir akraba gibi değil de eşit haklardaki ortak gibi kabülü için, bulunduğu coğrafyadaki bölgesel liderliğinin tesisi zorunludur...

AGİT Zirvesi'nde imzalanan Bakü-Ceyhan boru hattı... Helsinki'de kazanılan adaylık statüsü... IMF ile bu hafta atılacak stand-by imzası anlamlı bir bütündür.

* * *

Bakü-Ceyhan imzasının İran'ı neden fevkalade rahatsız ettiği bellidir:

1) ABD'nin ekonomik ambargosu yüzünden topraklarından geçecek alternatif boru hattı iddiasını kaybeden Tahran, Bakü-Ceyhan projesiyle tamamen devre dışı kalmaktan korkuyor.

2) Bakü-Ceyhan hattı Orta Asya cumhuriyetleri açısından sadece Rusya'ya karşı bağımsızlık ilanı anlamına gelmiyor... Aynı zamanda bölgedeki İran nüfuzunu da kırıyor.

İşte bu çerçevede geçen hafta İran Daily'de çıkan bir haber büyük önem kazanıyor. Hatta, İran'ın Bakü-Ceyhan'a karşı ekonomik savaş açtığı yorumuna neden oluyor.

* * *

İnternette uluslararası analizleriyle ünlü Stratfor sitesinde alıntı yapılan bu haberde Tahran'ın yılbaşından itibaren Kazak ve Türkmen petrolünü uluslararası pazarlara satarken aldığı komisyonu yüzde 30 oranında azaltacağı açıklanıyor. Bu indirimin önemini anlamak için üç ülke arasındaki ‘‘swap’’ anlaşmasının işleyişini bilmek gerekiyor.

Mevcut anlaşma çerçevesinde İran, Kazakistan'dan ve Türkmenistan'dan ülkenin kuzey kesimi için gerekli petrolü almayı... Karşılığında güney limanlarından, kendi üretimi ve aynı miktarda petrolü bu ülkeler adına satmayı öneriyor...

Bir anlamda sanal boru hattı sayılan bu işlem için satılan petrolden ton başına 24 dolar komisyon istiyor.

İşte İran Petrol Bakanı'nın 9 Aralık tarihli indirim haberi bu komisyona ilişkin... İran yılbaşından itibaren bu komisyonu 17 dolara indiriyor.

Hatta 12 dolara kadar düşürmeyi düşündüğünü açıklıyor.

* * *

İran'ın ekonomik hamlesinin hedefi açık...

Petrolde yüklü anlaşmalar bağıtlayıp, ekonomik bir güzergáh olduğunu kanıtlamak... ABD'li dev petrol şirketlerini yanına çekip Washington yönetimine ambargonun kalkması için baskı yapmalarını sağlamak.

Peki Türkiye bu damping karşısında ne yapabilir... Aslında fazla seçenek yok gibi... Çünkü Bakü-Ceyhan belki ekonomik açıdan pahalı, ancak siyaseten tutarlı bir projedir...

Ankara ve Washington, petrol şirketlerinin olası kayıplarını ancak bir noktaya kadar telafi edebilir. Ama geçen ay Türkiye'nin yaşadığı elektrik kesintilerinin de kanıtladığı gibi... En pahalı enerji olmayan enerjidir... Ve bu coğrafyada en güvenli boru hattının (Rusya ve İran'a göre) Türkiye'den geçtiği ortadadır.