Teğet nedir, nasıl geçer

Herhangi bir konuyu köşeme taşımadan önce, kendime o konuda söyleyebilecek farklı bir sözüm olup olmadığını sorarım. Eğer yoksa, konu ne kadar güncel veya önemli olursa olsun, onu ele almam. Ancak farklı bir bakış açısı getireceğimi sandığım mevzulara girerim. Bir de “yanlış olduğu halde doğru kabul edilen” bayat konular vardır. Normalde bunlara ilişmem. Ama birileri bunu gündeme taşıdı mı dayanamam, her şeyi bırakır onu ele alırım. Bugün hiç istemediğim halde böyle bayat bir mevzua gireceğim.
2009 KRİZİ TEĞET GEÇMEMİŞTİR
Milli geliri bir daire şeklinde bir pasta olarak düşünelim. Dairenin alanına da 100 diyelim. Kriz de dairenin dışından gelip geçen bir doğru olsun. Eğer bu doğru, çemberi yalayarak geçmişse, buna “teğet” denir. Eğer bu doğru, bir yerden çemberi delip dairenin içine girmiş ve sonra dışarı çıkmışsa buna, doğru daireyi kesti denir. Doğru daireyi kesmişse, dairede iki parça oluşur. Biri kirişin üstünde, diğeri altında kalan bölümdür. Üstte kalan parça daireden kopmuş ayrı bir parçadır. Yani dairenin alanı “küçülmüştür”. 2009’da aynen böyle olmuştur. Milli gelir pastası % 4.7 küçülmüştür. Yani kriz denilen doğru, daireyi kesmiştir. Eğer kriz teğet geçmiş olsaydı, 2009 yılının milli geliri, 2008 yılınınkine eşit olurdu. Devletin resmi hesaplarına göre 2009 yılının milli geliri 2008 yılına eşit değildir. Mademki geometri deyimleri kullanılıyor, o zaman çemberi “delip geçen” doğruya teğet dememek gerekir.
Eğer bu teğet geçti söylemini zikredenler, netice itibariyle 2010 yılında milli gelir % 8,9 artarak 2009’daki kaybı telafi ettiği gibi, 2008’in de üstüne çıkmıştır, işte biz “teğet geçti” derken bunu kastediyoruz diyorlarsa, o zaman 2001 krizi de Türkiye’yi teğet geçmiştir. Çünkü yapılan hesaplara göre 2001’de milli gelirimiz % 5.7 azalmış ama 2002 yılında daha AKP iktidara gelmeden, o gariban koalisyon hükümeti henüz işbaşında iken % 6.2 büyümüştür. Yani 2002 yılında, 2001’in kayıpları telafi edildiği gibi 2000 yılının milli gelir büyüklüğünün de üstüne çıkılmıştır. Çıkılmasa da teğet kavramı açısından önemli değildir. Neticede “milli gelir düşüşü durmuştur”. Üstelik 2001 krizi öncesinde yani 2000 yılında milli gelir % 6.8 artmıştı. Hâlbuki 2009 krizinden önce gelen 2008 yılında milli gerimiz sadece % 0.7 artmıştı. Yani son krizden sonraki toparlanma baz etkisiyle nispeten hızlı olmuştur. Teğet geçti diyenlerin tanımı doğru kabul edilirse, er veya geç her kriz teğet geçmiştir ve yenileri de teğet geçecektir.
2009 KRİZİ İYİ YÖNETİLMEMİŞTİR
Bırakın teğet geçmeyi, 2009 krizi iyi de yönetilmemiştir. Anlaşılabilir bir ruh haletiyle, IMF’den borç alınmayacak denmiş ve bu inatla hiç de gurur kırıcı olmayan bir “ticaret finansman kolaylığı” anlaşması dahi yapılmamıştır. Neticede 2009’un ilk çeyreğinde milli gelir % 13,8 düşmüştür. Bu yüzden 2009 da işsizlik % 3 artmıştır. Teğet geçmek bu mudur?
Son Söz: Kanaat, kanıt ister.