İktisat ve siyaset

Geçenlerde Londra’da ‘Imperial War Museum’da Thomas Edward Lawrence’in 70. ölüm yıldönümü dolayısıyla bir sergi açıldı. Ben de ‘Lawrence Of Arabia- Hayatı ve Efsanesi’ adlı bu sergiyi gezdim. Size de izlenimlerimi aktardım. Lawrence, çok ünlü bir ‘kışkırtıcı ajan’dır. I. Dünya Harbi’nin en zor günlerinde, Türkler, İngilizlere karşı Çanakkale’de ve diğer cephelerde yurdu savunurken, ‘dinin birleştirici üst kimlik sanıldığı’ o günlerde ‘Müslüman milletine mensup’ Arapları, ‘Müslüman milletine mensup’ Türklere karşı ayaklandıran kişi Lawrence’dır. Bir başka tanıma göre Lawrence, çok sevdiği Araplara, ‘bağımsızlık savaşlarında’ akıl hocalığı eden dáhi bir kahramandır. Bugün herkes, Lawrence’ın ‘gerilla savaşı’nın önemli bir teorisyeni olduğunu teslim ediyor. Kendisi, 90 yıl öncesinden, Ortaodoğu’da isyan edenlere ve isyan bastırmaya çalışanlara çok değerli tavsiyelerde bulunmaktadır. Pentagon (Amerikan Genel Kurmayı), Irak savaşının stratejisini, Lawrence’ın öğütlerine göre belirlemiş. Bu stratejiye göre, Irak’ta verilecek savaş, en kısa zamanda ‘Amerika-Irak’ savaşı olmaktan çıkartılacak ve ‘Kürtler+Şii Araplar’la, ‘Sünni Araplar’ arasında bir ‘İÇ SAVAŞ’ haline getirilecekti. Nitekim, olaylar bu yönde gelişmektedir.

* * *

Yukarıda anlattıklarım, geçen yazının özetiydi. Bugün de yine Lawrence’ın 90 yıl öncesinden yaptığı iki müthiş tespiti aktaracağım.

1. Şam, geçici bir süre öne çıksa bile, Arapların nihai yönetim merkezi Bağdat olmalıdır. Burası, Suriye’den beş kat daha kalabalık ve kat be kat daha zengindir. Mezopotamya, Ortadoğu’nun ‘efendisi’ (metinde ‘master’ kelimesi kullanılıyor) olacak ve bölgenin kaderini eline alan güç, komşularına da hükmedecektir.

2. Arapların bir kısmının Şii, bir kısmının Sünni olması, Batılıların zannettiği kadar önemli bir ayrılık değildir. Netice de Araplar, Arapça konuşan bir millettir. Araplar ‘Akdenizli’dir. Coğrafyaları icabı Araplar birlik kuramamıştır. Ulaşım imkánları geliştikçe, bu engel ortadan kalkacaktır. Araplar, milli refahları için birleşmelerinin şart olduğuna inandıkları gün, birleşeceklerdir.

* * *

Lawrence’ın yaklaşık bir asır önce yaptığı gözlemlerin, hálá büyük çapta geçerli olması ve çarpıcı teşhisler taşıması, gerçekten takdire şayan. Hele hele iktisadın, yani ülkelerin zenginliklerinin, iç ve dış siyasetin belirleyicisi olduğu, bundan daha açık bir şekilde anlatılamazdı. Irak (iç) savaşının gidişatı, Şii ve Sünni Arapların, aralarındaki dünya görüşü farklılıklarını hoşgörebildikleri gün değişecektir. Arapların dostu ve Arap bağımsızlığının yabancı kahramanı Lawrence, hayatta olsaydı herhalde bunu derdi.

Son Söz: Milli birlik, dil birliğidir.